Ákafasta júníúrkoman?

Fyrir nokkrum dögum minntust hungurdiskar á mikla dembu sem gerði á Kirkjubæjarklaustri laugardaginn 16. júní. Þá mældist úrkoman þar 22,4 mm á einni klukkustund, milli kl. 10 og 11 um morguninn. Þetta er óvenjumikil ákefð en hversu óvenjuleg er hún í júnímánuði?

Þótt ákefðarmælingar hafi verið gerðar í Reykjavík í meir en 60 ár var það ekki fyrr en sjálfvirkir úrkomumælar komu til sögunnar að gögn fóru að safnast um þennan þátt veðursins á landsvísu. Úrkomumælingar eru erfiðar og þótt farið sé yfir gögnin með skipulegum hætti hefur það verið regla að þurrka ekki út aftök nema að mjög vel athuguðu máli. En mörg þau háu gildi sem enn lifa í skránni eru örugglega ekki rétt. Okkur er því nokkur vandi á höndum  - og við skulum þess vegna láta okkur nægja að líta á júnímánuð einan og sér.

Fljótlegt er að búa til lista yfir mestu klukkustundarúrkomu á öllum mælistöðvum og tímum í skránni. Í ljós kemur að talan á Kirkjubæjarklaustri frá því á laugardaginn er sú næsthæsta í júní í allri skránni. Sú hæsta er úr Ólafsvík þann 7. júní 2008, 42,8 mm. Hún er nærri því örugglega röng en við höfum samt varla vald til að slá hana af hér og nú.

Síðan kemur talan frá Klaustri, 22,4 mm og þar næst mæling úr Hellisskarði við Hellisheiði syðra frá 8. júní 2003, 21,4 mm. Það getur því vel verið að nýja mælingin sýni mestu úrkomuákefð júnímánaðar á sjálfvirkum stöðvum.

Hér á landi er úrkoma að jafnaði gerð upp á sólarhringsgrundvelli, færð kl. 9 þann dag sem mælitíminn endar. Úrkoman á Klaustri er því tilfærð þann 17. Sólarhringsúrkoman á sjálfvirku stöðinni mældist 38,2 mm - en 39,2 mm á þeirri mönnuðu. Mjög líkar tölur.

Þennan sama sólarhring mældist úrkoman hins vegar 102,0 mm í Vík í Mýrdal og 90,3 mm í Kerlingardal þar skammt frá. Sú óþægilega spurning hlýtur að koma upp hvort hæstu klukkutímagildin á þessum stöðvum hafi verið hærri heldur en á Klaustri - það fæst aldrei upplýst - því miður.

En eftir að hafa haft fyrir því að búa til lista um hámarksákefð í júní fyrir allar tiltækilegar stöðvar skulum við líta á klukkan hvað ákefðarmetin eru sett.

Lárétti ásinn sýnir klukkustundir sólarhringsins en sá lóðrétti fjölda stöðva. Stöðvarnar eru 66 og klukkustundirnar 24, að meðaltali ættu að vera um 3 stöðvar á hverri klukkustund. Svo er ekki. Áberandi hámark er kl. 16 (13 stöðvar) og mun fleiri stöðvar eiga hámörk síðdegis heldur en að nóttu eða að morgni.

Þetta túlkum við svo að slatti af skammvinnum dembum sé inni í gagnasafninu, líklega vilja þær fremur falla síðdegis heldur en á öðrum tímum sólarhrings. Loft er óstöðugast síðari hluta dags, þá er óskastund skúraklakkanna. Úrkomu sem tengist skilakerfum eða áhrifum fjalla ætti að vera meira sama um hvað klukkan er.

Suðausturland virðist vera eini landshlutinn þar sem úrkoma það sem af er júní er nokkurn veginn í meðallagi. Í Reykjavík er hún 12% af meðallagi það sem af er, í Stykkishólmi aðeins 2%, 27% á Akureyri, 54% á Dalatanga, 102% á Kirkjubæjarklaustri og 30% á Stórhöfða í Vestmannaeyjum.

Teiti Arasyni er þökkuð ábending.