Úrkoma í grennd færist í aukana

Þegar horft er á veðurgögn og gagnaraðir á hverjum degi árið út og inn fer ekki hjá því að ýmislegt skrýtið ber fyrir augu. Mynd dagsins sýnir eitt slíkt atriði. Svo virðist sem úrkoma í grennd hafi færst í aukana á síðustu áratugum og aldrei verið eins algeng og á síðasta ári (2011).

En hvað er úrkoma í grennd? Veðurathugunarmönnum er gert að flokka veður á athugunartíma í 100 mismunandi „gerðir“ veðurs, hver gerð á sér tölu á bilinu frá 00 til 99. Frá 1949 til 1981 var algjör skylda að nefna einhverja tölu, en frá og með 1982 var leyft að sleppa henni ef hún féll á flokkana 00 til 03 - en þær greina aðeins á milli mismunandi þróunar skýjahulu frá síðustu athugun.

Eitthvað verður því veðrið að heita. Í listanum langa eru þrjár mismunandi tölur sem taka til úrkomu sem sést frá athugunarstað - en fellur þó ekki á stöðinni þegar athugun fer fram. Þetta köllum við lauslega úrkomu í grennd. Tölurnar þrjár eru 14, 15 og 16 - eiga þær eftirfarandi skilgreiningar:

14 – Úrkoma sjáanleg, en nær ekki til jarðar.
15 – Úrkoma sjáanleg og nær til jarðar í meira en 5 km fjarlægð frá athugunarstað, en úrkomulaust á athugunarstað.
16 – Úrkoma sjáanleg og nær til jarðar í minna en 5 km fjarlægð frá athugunarstað, en úrkomulaust á athugunarstað.

Lykiltala 15 er langalgengust, yfir 80% athugana á úrkomu í grennd falla á hana.

Nú hefur tíðni athugana sem falla á þessar tölur verið reiknuð hvert ár og fyrir allt tímabilið 1949 til 2011. Úrkoma í grennd reynist nokkuð algeng því um það bil ein athugun af hverjum 20 segir frá henni eða um 5%. Á myndinni hér að neðan eru þúsundustuhlutar notaðir (af óviðkomandi ástæðum), meðaltal tímabilsins alls er 50,2 þúsundustuhlutar (prómill).

Lárétti ásinn sýnir ár en sá lóðrétti tíðnina. Kemur nú hið furðulega í ljós. Tíðnin leitar greinilega upp á við og árið í fyrra, 2011, er algjört metár. Annað er líka einkennilegt, breytingar frá ári til árs eru mjög litlar - en áratugasveiflur og leitni eru mun meiri. Þetta kemur mjög á óvart. Frekar var búist við óreglulegum stökkum milli ára og lítilli eða engri leitni.

En eru einhverjar skýringar til? Tíðnihámarkið milli 1970 og 1980 er illskiljanlegt, en lágmarkið fyrstu árin gæti stafað af „leka“ úr eldri athugunarlykli. Hann var í notkun á árunum 1929 til 1948. Svo vill til í honum táknuðu tölurnar 14, 15 og 16 ekki úrkomu í grennd:

14 – Rosaveður, loftið svipað og í skúraveðri, en engin úrkoma á síðustu klukkustund
15 – Hryðjur og éljagangur síðustu 3 stundirnar
16 – Vatnsstrókar (kisur) hafa sést síðustu þrjár stundirnar

Kann að vera að sumum veðurathugunarmönnum hafi verið gömlu tölurnar tamar fyrstu árin eftir merkingarbreytinguna.

Einnig getur verið að leki hafi orðið á milli úrkomu í grennd og misturs - en mistri hefur fækkað að mun á þessu tímabili. Geta lesendur rifjað upp pistil hungurdiska frá 16. febrúar s.l.

En úrkoma í grennd var sérlega algeng í fyrra - stökkið frá 2010 til 2011 er trúlega aðeins að sýna eðlilegan breytileika frá ári til árs. Þegar mannaðar veðurathuganir hætta alveg styttir væntanlega upp í grennd - gagnaglámar finna þá eitthvað annað skrýtið og skemmtilegt í staðinn.

En fyrir alla muni tengið myndina ekki auknum gróðurhúsaáhrifum án þess að láta þess getið hvert líklegt orsakasamhengi sé.

Athugasemdir

[Sigurður G. Tómasson (IP-tala skráð) 26.4.2012 kl. 11:26]

Ekki vildi ég búa þarna í grennd, eins og karlinn sagði. Hvernig eru tengslin við aðra veðurþætti t.d. úrkomu? En þetta er skemmtilegt, hver sem skýringin á því kann að vera.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 26.4.2012 kl. 12:14]

Ég hef oft tekið eftir því að sé sól og blíða í Reykjavík þegar lesið er upp í veðurfréttum að sé úrkoma þar í grennd. Mér finnst það villandi fyrir utanaðkomandi, sem ekki eru á viðkomandi stað, að lesa þetta upp í almennum veðurfregnum (menn halda að það sé endilega þungbúið) þó þetta sé skráð í veðurbækur.

[Trausti Jónsson, 27.4.2012 kl. 00:07]

Úrkoma í grennd á sér bæði dægur- og árstíðasveiflu - hún sést t.d. verr á nóttu heldur en degi og betur í birtunni á sumrin heldur en í skammdegismyrkrinu. Engar málamiðlanir eiga að eiga sér stað í hefðbundnum veðurfréttalestri - en krafan um þær er svo geigvænleg að allar almennilegar veðurfréttir eru að leggjast af - við fáum bara asnalegar myndir af skýjum sem ber við sól. Lifi úrkoma í grennd - lifi lágþokublettir og súld á síðustu klukkustund.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 27.4.2012 kl. 01:48]

Lifi sól og blíða!