Af afbrigðilegum febrúarmánuðum - 1

Ritstjórnarskrifstofu hungurdiska hefur gengið heldur brösuglega að ná sambandi við prentsmiðjuna í kvöld og frágangur ber þess nokkur merki.

Við lítum á fastan lið um afbrigðilega mánuði og er komið að febrúar. Hverjir eru mestu norðan- og sunnanáttamánuðir sem við vitum um? Til að ákveða það notum við sömu fimm flokkunarhætti og notaðir hafa verið áður.

1. Mismunur á loftþrýstingi austanlands og vestan. Þessi röð nær sem stendur aftur til 1873. Gengið er út frá því að sé þrýstingur hærri vestanlands heldur en eystra séu norðlægar áttir ríkjandi. Líklegt er að því meiri sem munurinn er, því þrálátari hafi norðanáttin verið.

Langmest norðanátt var í febrúar 1885. Frægastur er hann fyrir snjóþyngsli og snjóflóð sem þeim fylgdu. Tuttugu og fjórir biðu bana í gríðarlegu snjóflóði sem féll á Ölduna á Seyðisfirði þann 18. Þá tók 14 hús af og alls lentu um 80 manns í flóðinu. Fyrr í mánuðinum hafði flóð fallið í Mjóafirði, brotið þar baðstofu, tvö fjárhús og hjallur barst á haf út. Fjöldi gripa fórst en mannbjörg varð, fleiri hús lentu í flóðum í Mjóafirði seinna í mánuðinum. Þá fórust þrír í snjóflóði í Naustahvammi í Norðfirði. Menn og skepnur fórust í illviðrum á Vestfjörðum. Frost var um land allt nánast allan mánuðinn.

Jafnir í öðru til þriðja sæti eru febrúarmánuðir áranna 1931 og 1960. Sá fyrrnefndi var mjög snjóþungur og snjóflóð féllu víða þó ekki yrði manntjón.

Febrúar 1883 og 1959 eru mestir sunnanáttarmánaða samkvæmt þessu tali. Frægir eru sjóskaðarnir miklu 1959 og gríðarleg illviðri, en febrúar 1883 hlaut yfirleitt góð eftirmæli þrátt fyrir sjóskaða og útsynningsbylji. Hann var einfaldlega góður miðað við veðurlag þessara ára almennt.

2. Styrkur norðanáttarinnar eins og hann kemur fram þegar reiknuð er meðalstefna og styrkur allra vindathugana á öllum (mönnuðum) veðurstöðvum. Þessi röð nær aðeins aftur til 1949. Í efstu sætunum eru febrúarmánuðir áranna 1957, 1990 og 1960. Mest var sunnanáttin 1959.

3. Gerðar hafa verið vindáttartalningar fyrir þær veðurstöðvar sem lengst hafa athugað samfellt og vindathugunum skipt á 8 höfuðvindáttir og prósentur reiknaðar. Síðan er tíðni norðvestan, norðan, og norðaustanáttar lögð saman. Þá fæst heildartala norðlægra átta. Þessi röð nær aftur til 1874. Aftur er það 1885 sem er með langmestu norðanáttina, sérkennilegt að einn mánuður skuli skilja sig svo mjög frá öðrum. Það er febrúar 1960 sem er í öðru sæti.

Sunnanáttatíðni er reiknuð með því að leggja saman tíðni áttanna suðausturs, suðurs og suðvesturs. Það er aftur 1959 sem nær fyrsta sætinu, en 1975 og 1932 í öðru og þriðja sæti. Mikil illviðri gengu í febrúar 1975, en 1932 er aftur móti sá langhlýjasti sem vitað er um.

4. Fjórði mælikvarðinn er fenginn úr endurgreiningunni amerísku og nær hann aftur til 1871. Fyrstu 20 til 30 árin verðum við þó að taka niðurstöðum greiningarinnar með varúð. Enn er1885 með mestu norðanáttina og er reyndar mestur norðanáttarmánuður allra mánaða. Febrúar 1960 og 1931 eru í öðru og þriðja sæti. Það er einkennilegt að febrúar 1960 skuli standa sig svona vel því snemma í mánuðinum voru einstök hlýindi. Mesti sunnanáttarmánuðurinn í endurgreiningunni er 1959 og 1975 í öðru sæti.

5. Fimmti kvarðinn er einnig úr endurgreiningunni nema hvað hér er reiknað í 500 hPa-fletinum. Hér bregður aðeins út af, því það eru febrúarmánuðir áranna 1901 og 1900 sem sitja í efstu norðanáttarsætunum. Þeir fengu báðir hin bestu meðmæli hér á landi. Hungurdiskar hafa fjallað um það hvernig það má vera að saman fari veðurblíða og norðanátt í háloftum - ef til vill mætti rifja það upp. Í febrúar 1901 snjóaði í Róm og menn fóru um á skíðum í Jerúsalem. Sunnanáttin í háloftunum var auðvitað mest í febrúar 1959.

Enn sem fyrr er ánægjulegt að sjá hversu vel þessum fimm greiningarháttum ber saman þótt ólíkir séu. Við heyrum síðar af austan- og vestanáttum.