Köldustu nóvemberdagarnir

Umfjöllunarefnið hæfir ekki hlýindunum þessa dagana og alvörukulda er ekki að sjá í námunda við okkur eins langt og tölvuspár ná (en þær bregðast nú stundum - munum það).

En tíu köldustu nóvemberdagar síðustu 62 ára eru, gildin í °C:

lægsti landsmeðalhiti í byggð
ár	mán	dagur		meðalhiti
1973	11	23		-9,70
2006	11	18		-9,59
1971	11	16		-9,27
1973	11	16		-9,07
1981	11	19		-9,04
1978	11	26		-8,81
1973	11	15		-8,69
1996	11	23		-8,58
1973	11	25		-8,53
1973	11	24		-8,51

Nóvember 1973 hirðir fimm sæti á listanum - þar á meðal það fyrsta og er það setið 23. degi mánaðarins það ár. Nærri tíu stiga frost að meðaltali á öllu láglendi landsins. Nóttina eftir fór hiti á Staðarhóli í Aðaldal niður í -27,1 stig og fékk sú tala að standa sem mesta frost í nóvember allt fram til ársins 1996 að frostið fór í -30,4 stig á sjálfvirku stöðinni í Neslandatanga við Mývatn aðfaranótt 24. En þar voru ekki mælingar 1973 og því allt mögulegt í þeim efnum. Neslandatanginn er sérlega lágmarksmetagæfur staður því eftir 1996 hefur það gerst tvisvar að frost þar hefur orðið meira heldur en Staðarhólsmetið. Kuldinn 1996 er í 8. sæti á meðalhitalistanum.

Nýlegur dagur, 18. nóvember 2006 er í öðru sæti á listanum. Þá var mesta frost í byggð -25,3 stig í Möðrudal  en -26,1 stig á Brúarjökli.

Næst eru lægstu meðallágmörkin:

lægsta landsmeðallágmark í byggð
ár	mán	dagur		meðalhiti
2006	11	18		-12,79
1973	11	23		-12,70
1973	11	24		-12,21
1973	11	16		-12,09
1973	11	25		-11,60
1967	11	29		-11,50
2006	11	19		-11,48
1978	11	27		-11,38
1964	11	17		-11,26
1978	11	26		-11,26

Hér treður 18. nóvember 2006 sér í fyrsta sætið - en munurinn á honum og 23. nóvember 1973 er auðvitað ekki marktækur. Þarna birtast dagar sem ekki eru á meðalhitatopplistanum, t.d. 29. nóvember 1967 og 17. nóvember 1964. Síðastnefnda deginum á ég að muna eftir (einhver gloppa þar) - en ég man hins vegar allvel eftir næstu tveimur dögum á eftir en þá gerði snarpan hríðarbyl og síðan hláku af austri, urðu bæði fokskaðar og samgöngutruflanir. Ung veðurnörd hlustuðu á þessum árum alltaf á laugardagsútvarpspistla Páls Bergþórssonar veðurfræðings en þar kom veður gjarnan við sögu. Í pistlinum laugardaginn 21. nóvember fjallaði hann um kastið og kallaði Ólafsbyl eftir Ólafi Friðrikssyni verkalýðsleiðtoga og frumkvöðli jafnaðarstefnunnar á Íslandi. Ólafur var jarðsettur þann 18. Einkennilegt hvernig svona nokkuð situr í manni í nærri hálfa öld.

Bitrustu dagarnir eru gjarnan þeir sem eiga lægstan hámarkshita. Þá vermir hvorki sól né sjór svo heitið geti - heimskautaloftið eitt ríkir. Sá kuldalisti lítur svona út:

lægsta landsmeðalhámark í byggð
ár	mán	dagur		meðalhiti
1971	11	17		-7,36
1973	11	16		-7,13
2006	11	18		-6,96
1971	11	18		-6,75
1981	11	19		-6,62
1973	11	17		-6,51
1973	11	25		-6,51
1973	11	24		-6,15
1963	11	16		-6,03
1965	11	29		-5,98

Þar er efstur 17. nóvember 1971 - þá var ég ekki á landinu. Í amerísku endurgreiningunni er þessi dagur með einna lægsta þykkt á öllu tímabilinu sem hér er undir (1949 til 2010). Hinn 18. nóvember 1947 (utan tímabilsins) er svipaður eða aðeins lægri - um 4940 metrar.

Stundum fylgja eftirminnilegir veðuratburðir óvenjulágri þykkt, lítið gerðist 1971, en mikla hríðarsyrpu gerði um og í kjölfar þykktarinnar lágu 1947. Þá féll m.a. snjóflóð á bæinn Gunnsteinsstaði í Langadal, gjöreyðilagði fjárhúsin og stórskemmdi íbúðarhús, mannbjörg varð. Þegar minnst er á Langadal kemur manni snjóflóðahætta ekkert sérstaklega í hug. Ef marka má endurgreininguna fór þessa daga þverskorinn kuldapollur suður yfir landið - við þau skilyrði er eins gott að hafa aðgátina í lagi.

Hér klóra menn sér væntanlega í höfðinu yfir hugtakinu þverskorinn kuldapollur - enginn veit hvað það er nema sérvitur ritstjóri hungurdiska. Kannski upplýsist um það síðar - ef tækifæri gefst til.

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 10.11.2011 kl. 00:25]

Ski nú ekki hvers vegna í ósköpunum var verið klessa sjálfvirku stöðinni á Neslandatanga fremur en Reykjahlíð þar sem svo lengi voru mannaðar athuganir. Það er ekki bara að meira frost verði á Neslandatanga en í Reykjahlið heldur eru hitar þar einnig minni. 

[Trausti Jónsson, 11.11.2011 kl. 00:32]

Það er nú gaman að ná í kuldametin líka. Hver veit nema að Neslandatanginn nái einhvern tíma fjörutíu stiga frostinu sem við höfum beðið eftir síðan 1918.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 11.11.2011 kl. 00:44]

Já, og það vonandi fyrr en seinna!