Skemmtileg hægfara skil yfir landinu - snjóar - eða ekki?

Nú (að kvöldi föstudagsins 30. apríl) eru skemmtileg skil yfir landinu. Austan þeirra er hæg suðlæg átt og hlýtt, en vestan skilanna er hæg breytileg átt rigning og hiti á bilinu 0 til 5 stig. Það sem gerir skilin skemmtileg er spurningin um hversu lágt frostmarkið fer í úrkomunni vestan skilanna - nær að snjóa á láglendi seint í nótt eða í fyrramálið? Líkurnar eru mestar í morgunsárið, milli kl. 5 og 8. Ef ekki snjóar á þeim tíma er tækifærið liðið hjá - ég veit þó ekki með aðra nótt.

Nú er lag til að koma á framfæri einföldu veðurfræðilegu atriði: Það kostar varma að bræða snjó. Nærtækast er að nota varma úr loftinu þar sem úrkoman fellur - við það kólnar loftið. Nærri því öll úrkoma sem fellur hér á landi byrjar líf sitt sem snjór - líka á sumrin. Það er (nærri því) alltaf frost þar sem úrkoma myndast. Á leið sinni til jarðar fellur snjórinn um síðir oft niður í frostlaust umhverfi og byrjar að bráðna. Bráðnunin kostar varma og loftið kólnar - eins og áður sagði.

Þetta gerist reyndar alltaf þegar rignir, þar sem úrkoman er áköfust er hiti að jafnaði lægri heldur en í sömu hæð umhverfis úrkomusvæðið. Venjulega tekur maður ekki svo mjög eftir þessu - stundum þó í skúrum - en þar eiga sér líka stað allskonar sviptingar aðrar sem flækja málið.

Greinilegast sést þetta þegar úrkomusvæði er mjög hægfara, vindur hægur og úrkoma er stöðug og mikil. Ég get ekki sagt til um það nákvæmlega hversu mikið mikið er, látum það því liggja á milli hluta. Úrkomusvæðið sem nú er yfir landinu er dæmi - rigni nógu mikið og samfellt í nótt - gæti snjóað á láglendi. Þótt ég hafi ekki af því beinar fréttir sýnist mér að snjókoma sé nú á Hellisheiði og haldi úrkoman í nótt áfram (sem ég ekki veit) nær snjókoman efstu byggðum í Reykjavík og jafnvel niður í borgina.

Linni úrkomunni hlýnar trúlega og þegar sól fer að hækka á lofti minnka líkur á snjókomu mjög mikið - hættan liðin hjá.

En til þess að þessi pistill skilji eitthvað eftir eru hér tvær skýringarmyndir.

Við sjáum hér þversnið af neðstu þremur kílómetrunum af lofthjúpnum frá vestri (vinstra megin) til austurs (hægra megin). Skilin eru skissuð inn sem græn punktalína í gegnum eitthvað sem á að tákna skýjakerfi skilanna. Hægra megin er hlýtt og frostmark í um 1500 metra hæð, en vestan skilanna er kalt og frostmarkið í um 600 metra hæð. Inni í skýjakerfinu liggur frostmarksflöturinn lægra, það fer eftir úrkomuákefð, aðstreymi lofts úr vestri og hreyfingu skilanna hversu neðarlega flöturinn fer. Þegar þetta er skrifað (upp úr miðnætti aðfaranótt laugardagsins 30. apríl) er frostmarkið suðvestanlands komið niður í 300 metra hæð yfir sjó, það sést á hitamælingum í Bláfjöllum, á Hellisheiði og á miðnætti var hiti á Keflavíkurflugvelli ekki nema 2 stig.

Það er reynsla mín í gegnum árin að tölvuspár ná lækkun á frostmarksfleti vegna úrkomuákefðar ekki alltaf vel. En það er þó batnandi með nákvæmari líkönum. Hirlam-líkanið spáir  frostmarkslækkun í 950 hPa fletinum kl. 9 í fyrramálið, en þá verður sá flötur í rúmlega 500 metra hæð yfir Vesturlandi.

Hér má sjá venjulegar vindörvar - reyndar hringi undan Vesturlandi en þeir tákna stafalogn. Rauðu línurnar eru jafnhitalínur hita ofan frostmarks. Við sjáum að 10 stiga línan er skammt suðaustur af landinu. Grænu línurnar tákna frostmark. Meðfram vesturströndinni má sjá svæði þar sem hiti er neðan frostmarks (ég hef krotað í það með blárri strikalínu til að það sjáist betur). Á þessu svæði er frostmarkið neðar heldur en 500 metrar. Grænar frostmarkslínur eru til beggja handa og vestur af landinu er svæði þar sem frostmarkið er ofan við 600 metra, því frostlaust er þar í 500 metra hæð. Hvort þetta verður svona er annað mál - en kemur í ljós.

Skilin eiga síðan að hreyfast fram og til baka um landið, en smám saman mun draga úr úrkomumagni og þar með minnka líkur á snjókomu.

Veltið síðan fyrir ykkur hvað gerist með hitann þegar úrkoma fellur niður í þurrt loft. Tilefni gefst vonandi síðar til að greina nánar frá því.

Athugasemdir

[Guðmundur Júlíusson, 30.4.2011 kl. 01:41]

Kæri Trausti, hvernig mun viðra á grillarann í RVK um helginna?

[Trausti Jónsson, 30.4.2011 kl. 02:02]

Ég spái engu um veður - fjalla um veðurspár en spái ekki. Vonandi gengur ykkur vel þótt eitthvað rigni í hægum vindi - sé eitthvað að marka spár Veðurstofunnar.

[Þorkell Guðbrandsson (IP-tala skráð) 30.4.2011 kl. 06:55]

Ók frá Reykjavík hingað norður í gærkvöldi. Það sást greinilega hvernig úrkoman féll að þessum skýringarmyndum Trausta hér að ofan, hvar snælínan var í fjöllum þar sem maður fór vestast og hækkaði eftir því sem austar dró.

[Ólafur Örn Jónsson, 30.4.2011 kl. 07:33]

Passar það snjóar. Fallegur jóla snjór yfir öllu í hvalfirðinum gott að taka myndir fyrir jólakortin 2011

Ég bíð eftir vori

[Stefanía (IP-tala skráð) 30.4.2011 kl. 07:42]

Og rétt fyrir kl. 7 í morgun byrjaði að snjóa

[Guðmundur Júlíusson, 30.4.2011 kl. 19:14]

Ég verð að taka hatt minn ofan fyrir Trausta,  hann spáði  sjó og  sjór kom, eg vaknaði kl 8 í morgun  og trúði ekki mínum eiginn augum!!

[Guðmundur Júlíusson, 30.4.2011 kl. 21:00]

snjór átti þetta að vera, fyrirgefið mér

[Hörður Þórðarson, 1.5.2011 kl. 09:29]

Gaman að lesa þetta hjá þer, Trausti. Við þessar aðstæður; "over-running" snjóar oft talsvert hér á Nýja Sjálandi og það getur verið erfitt að spá fyrir um hversu langt niður snjókoman nær.

"Veltið síðan fyrir ykkur hvað gerist með hitann þegar úrkoma fellur niður í þurrt loft."

Varmi losnar þegar rakinn gufar upp og loftið kólnar.