Apríl er stundum kaldari heldur en mars

Að meðaltali er hiti svipaður hér á landi frá því um jól og fram til mánaðamóta mars-apríl. Á meðaltalstímanum 1961-1990 reiknast vorhlýnunin byrja 1. apríl. Dæmi um þá reikninga er að finna á vef Veðurstofunnar. Á öðrum tímabilum hnikast þessi vendipunktur lítillega til - en ekki mikið.

Meðalhiti í Stykkishólmi frá upphafi mælinga hækkar um 2,24 stig milli mars og apríl. Þessi tala hefur ekki breyst svo mjög frá því að mælingar hófust eins og sjá má á línuritinu hér að neðan.

Hér er árið 1881 auðvitað út úr myndinni eins og alltaf. Mars 1881 er sá langkaldasti sem vitað er um hér á landi, apríl það ár var hins vegar frekar hlýr. Punktalínan sem áberandi er neðarlega á myndinni sýnir núllið. Þau ár sem eru neðan við þessa línu var apríl kaldari heldur en mars. Það er furðuoft, 33 sinnum eða um það bil á 6 til 7 ára fresti. Síðast gerðist þetta 1991. Auðvitað eru líkur á þessari ónáttúru mestar þegar mars hefur verið óvenjuhlýr. Við tökum eftir því að á hlýskeiðinu mikla á 20. öld gerðist það alloft, 11 sinnum frá 1925 til 1964 eða oftar en fjórða hvert ár.

Á því mikla hlýskeiði sem nú ríkir höfum við ekki enn lent í þessu - en það kemur auðvitað að því. Á kuldaskeiðinu mikla á 19. öld, frá 1859 til 1892 er munur á hita í mars og apríl meiri en annars. Bláa línan sýnir útjöfnuð gildi nær þá háum gildum, sérstaklega milli 1860 og 1879 og aftur í kringum 1890. Munurinn er einnig mikill í kuldunum miklu í upphafi 19. aldar.

Reiknuð leitni (rauða línan) er lítil eða um 0,2 stig á öld og þá í átt til minnkandi munar. Ég held að varlegt sé að taka draga víðtækar ályktanir af þeim reikningum. Þegar fjallað er um veðurfarsbreytingar er mikilvægt að gleyma ekki árstíðasveiflunni. Hún er samsett úr nokkrum þáttum sem ekki er víst að breytist á sama hátt við auknum gróðurhúsaáhrifum. Vel má hugsa sér það að svæðisbundið geti breytingar á einum þætti jafnað breytingar á öðrum út á óvæntan hátt.

Ég mun fjalla meira um apríl eftir mánaðamótin.

Athugasemdir

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 27.3.2011 kl. 08:54]

Það er eins og maður sé í fjarnámi í veðurfarsfræðum, því þessir pistlar þínir, Trausti, eru afskaplega fræðandi fyrir þá, sem ekki eru sérfróðir um þessi mál og vafalaust fyrir hina líka, þótt ég geti ekki metið það!. - En það eru þarna tvær setningar, sem ég átta mig ekki á. Í fyrsta lagi: "Ég held að varlegt sé að taka draga viðtækar ályktanir af þeim reikningum". Svo einnig: "Hún er samsett úr nokkrum þáttum sem ekki er víst að breytist á sama hátt við auknum gróðurhúsaáhrifum".  Átta mig ekki á meiningunni? Kv.

[Trausti Jónsson, 27.3.2011 kl. 17:29]

Þakka athugasemdirnar Þorkell. Það er rétt hjá þér að setningarnar sem þú nefnir eru fremur óljósar. Sú með ályktanirnar fyrst. Ef myndin er skoðuð er áberandi að munurinn á mars og apríl síðustu 20-30 árin er stöðugri heldur en áður, breytileikinn hefur minnkað. Engin ástæða er til að ætla að þetta sé merki um breytt veðurfar né annað það sem við sjáum á myndinni. Árstíðasveiflur eru venjulega samsettar úr nokkrum þáttum. Árstíðasveifla hitans ræðst mest af sólarhæðinni en líka ástandi vindakerfis´og hita sjávarstrauma. Á vetrum er hiti hér á landi miklu hærri heldur en hnattstaða gefur tilefni til, svo er suðlægum vindum og sjónum fyrir að þakka. Miklar veðurfarsbreytingar á heimsvísu geta staðbundið raskað tíðni vindátta, t.d. sunnanáttarinnar hér á landi. Síðustu áratugi hefur sunnanáttarhámark ársins verið í febrúar og fram í marsbyrjun. norðanáttin er í hámarki frá því um miðjan apríl og fram í miðjan maí. Þótt sólin ráði miklu um hitafar (einn þáttur) gerir vindafarið (annar þáttur) það líka. Fleiri þætti mætti nefna. Ég mun vonandi koma þessum atriðum síðar - ef bloggþrekið endist.

[Haukur Garðarsson (IP-tala skráð) 27.3.2011 kl. 21:49]

Þú segir að meðalhiti sé svipaður frá jólum til mánaðamóta mars-apríl. En hvenær er kaldasti dagur ársins m.v. hitamælingar í Stykkishólmi frá 1798 og hefur verið flökt á kaldasta deginum yfir tímabilið frá 1798?

[Trausti Jónsson, 27.3.2011 kl. 23:46]

Haukur. Já, kaldasti dagur ársins flöktir til og frá á ýmsum tímabilum. Séu tekin öll árin sem ég hef daglegar hitamælingar í Stykkishólmi er meðalhitinn lægstur 25. febrúar. Ég hef athugað þetta tilviljanakennt og get nefnt að árunum 1859 til 1893 (kaldasti tíminn) var 8. mars kaldastur. Á tímabilinu 1951 til 2000 var 19. desember kaldastur, á árunum 1996 til 2007 var 7. febrúar kaldastur o.s.frv. Þetta er vegna þess að meðalhiti vetrarins er svo flatur. Taka má eftir því að hér er miðað við meðalhita viðkomandi tímabila. Það er ekki víst að í einstökum árum innan þeirra hafi kaldasti dagurinn lent á þeim degi þegar meðalhitinn var lægstur. Svo er þetta að auki örugglega misjafnt frá einni veðurstöð til annarrar og trúlega landshlutaskipt að einhverju leyti.