Septembermet (þetta efni endist og endist)

Sumri hallar og í morgunsárið munu margir nú sjá hvíta fjallakolla. Héðan frá Reykjavík séð var efsti hluti Skarðsheiðar vel hvítur um miðjan dag í dag (mánudag) og mér sýndist að kollur Esjunnar væri grár (en ég sé ekki mjög vel). Kalda loftið er þó ekki mjög kalt enda komið úr vestri en ekki norðri. Norðanáttin næstu daga er heldur hlýrri þó um síðir valdi hún trúlega næturfrosti víða um land.

Þegar þetta er skrifað (rétt eftir miðnætti) virðist ekki ómögulegt að það verði ekki bara fjallakollar sem verða hvítir á þriðjudagsmorgunn heldur gæti líka snjóað niður í byggð þar sem illa stendur á. En komi snjór hverfur hann nær samstundis.

En veðurspáin er ekki aðalefni þessa pistils heldur snjóamet septembermánaðar. Mesta snjódýpt sem mæld hefur verið á veðurstöð í september er 55 cm. Það var á Sandhaugum í Bárðardal 24. dag mánaðarins árið 1975, það var rigningahaustið mikla í Vestur-Noregi þar sem ég var þá staddur.

Mesta snjódýpt í september í Reykjavík var 8 cm, það var 30. dag mánaðarins árið 1969. Þá var ég fastur í skafli norður í Langadal í Húnavatnssýslu, ég og aðrir farþegar í Norðurleiðarútunni hörfuðum um síðir í skjól á Hótelinu á Blönduósi í blindhríð og frosti.

Fyrst er vitað um alhvíta jörð í Reykjavík að hausti þann 9. dag september 1926, mikið rigningasumar sunnanlands og vont haust um land allt. Það varð þó varla nema rúmlega grátt í rót á athugunartíma.

Því miður er heldur óljóst með fyrsta hvíta dag hausts á Akureyri, en um þann heiður keppa reyndar 7. og 10. september 1940. Það sumar var umhleypingasamt og slæmt um mestallt land, innan um  gæðasumur þeirra tíma. Tíð batnaði mjög um miðjan október þetta haust - meir um það síðar?

Á Akureyri er í eldri heimildum vitað um hvíta jörð í ágúst, en það var fyrir tíma Veðurstofunnar. Ef til vill má líta á það mál síðar. Sömuleiðis er í eldri heimildum nokkrum sinnum getið um alhvíta septemberjörð í Reykjavík, en ekki fyrir þann 9. Misminni mitt rámar þó í dagbókarfærslu frá Álftanesi um 1820 en þar sem ég finn hana ekki er viðbúið að hún sé bara ímyndun. Hins vegar er það ekki misminni að ég sá sjálfur alhvíta jörð í Reykjavík snemma að morgni 14. september 1979, en hann var horfinn á athugunartíma. Þá festust bílar í snjó við Búðardal í Dalasýslu.

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 14.9.2010 kl. 01:18]

Ég var á leið til Reykjavíkur frá Akranesi með elstu Akraborginni 29. sept. 1969 þegar kom blindhríð sem stóð lengi. Þegar við komum í höfn var Dronning Alexandrine að halda úr höfn í bylnum og voru skipsverjar á afturdekkinu. Ég skammaðist mín hálfpartinn fyrir Ísland. Daginn eftir var bjart en snjórinn hvarf ekki enda var hiti lítið yfir frostmarki um hádaginn.

[Birnuson, 16.9.2010 kl. 22:31]

Dronning Alexandrine sigldi ekki til Íslands á þessum tíma, sbr. eftirfarandi klausu úr frétt í Alþýðublaðinu frá 11. desember 1966 (bls. 14):

Dronning Alexandrine hóf Íslandsferðir 1927 og reyndist mikið happaskip. Hún hætti siglingum til Íslands árið 1964, því hún gat ekki uppfyllt kröfur tímans um þægindi, hraða og stærð. Nú hefur
Sameinaða gufuskipafélagið m.s. Kronprins Frederik í ferðum til Færeyja og íslands.

Það var Kronprins Frederik sem lagði að bryggju í Reykjavík 29. september þetta ár og lagði aftur úr höfn í síðustu ferð sína frá Íslandi 1. október. Ég var á skipinu og varð mjög sjóveikur í 12 vindstiga óveðri sem skipstjórinn sagði hið versta sem hann hefði upplifað í sínum siglingum.

Með kærri kveðju.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 18.9.2010 kl. 01:35]

Já, ég mundi að þetta skip var að koma í síðasta sinn. Það hefur verið að koma í höfn, rétt á undan Akraborginni þennan dag, en ég segi frá þessu atviki í dagbókinni minni samdægurs en nefni ekki nafn skipsins. Ég skammaðist mín fyrir snjóinn og var að hugsa hvort Danirnir á skipinu héldu að alltaf snjóaði svona snemma á Íslandi!