Maí og júní

Þær fregnir berast nú frá Bretlandi og Danmörku að meðalhiti (á landsvísu) hafi verið lægri í júní heldur en var í maí. Þetta er harla óvenjulegt. Hin opinberu landsgögn í Danmörku ná aftur til 1871 (miklu lengur hefur þó verið mælt í Kaupmannahöfn) og að sögn danskra fjölmiðla hefur júní aldrei á þessum tíma verið kaldari heldur en maí - fyrr en nú. Svipaða sögu er að segja frá Englandi. Landsmeðalhiti þar nær að vísu ekki jafnlangt aftur, en þeir eiga hins vegar samsetta röð frá Mið-Englandi sem nær allt aftur á 17. öld - lengsta mánaðarhitaröð í heimi. Ritstjóra hungurdiska skilst að á öllu þessu rúmlega þrjú hundruð ára tímabili hafi það aðeins gerst tvisvar að júní hafi verið kaldari heldur en maí, síðast 1833. 

Hérlendis var landsmeðalhiti í júní 1946 lítillega lægri heldur en í maí og eins árið 1928, í báðum tilvikum hafði maí verið óvenjuhlýr. Líklega gerðist þetta líka árið 1851, en þá var mælt á nokkrum stöðvum. 

Þó þetta sé svona sjaldgæft á landsvísu er það samt algengara í einstökum landshlutum eða á einstökum veðurstöðvum. Þannig er það alla vega hér á landi (og nær örugglega í Danmörku og á Bretlandi líka).

Fyrir sjö árum vildi svo til hér á landi að júní varð kaldari heldur en maí á allmörgum veðurstöðvum - en ekki þó á landsvísu. Um þetta tilvik var fjallað á hungurdiskum, tvisvar. Fyrst snemma í júní þegar ljóst var að maí hafði verið óvenjuhlýr, en jafnframt leit snemma í júní ekki vel út með hlýindi. Pistillinn birtist 4.júní, með fyrirsögninni „Júní kaldari en maí?“. Síðari pistillinn birtist svo mánuði síðar, 3. júlí, þá með fyrirsögninni „Júní kaldari en maí á nokkrum veðurstöðvum“. Ekki er ástæða til að endurtaka efni þessara pistla í smáatriðum hér (smellið á tenglana til að rifja þá upp). 

Venjulega er júní talsvert hlýrri heldur en maí. Á landinu í heild munar um 3,2 stigum á meðalhita mánaðanna. Mest hlýnar að jafnaði á Miðhálendinu, um 4,6 stig að meðaltali. Það stafar væntanlega af því að snjór hverfur oftast þaðan seint í maí eða í júní. Hlýindi í maí fara fyrst og fremst í að bræða snjó og tefur það hlýnun. Minnst hlýnar milli mánaðanna á Suðausturlandi og Austfjörðum, um 2,7 stig að meðaltali. 

Á þessu ári, 2024, var meðalhiti í júní lægri heldur en í maí á einni veðurstöð, Vatnsskarði eystra. Þar munaði 0,2 stigum. Meðalhiti var sá sami í mánuðunum tveimur í Bjarnarey og í Ásbyrgi. Mest hlýnaði milli mánaða á hálendinu, júní var 3,4 stigum hlýrri en maí í Þúfuveri og 2,9 stigum hlýrri við Setur. Þessi munur er þó undir meðallagi - því sem minnst var á hér að ofan. Munur á landsmeðalhita mánaðanna var 1,3 stig, einnig undir meðallagi. 

Það ber einna oftast við austanlands og norðan að júní sé kaldari heldur en maí. Í Reykjavík þurfum við að fara allt aftur til ársins 1851 til að finna slíkt tilvik, í Stykkishólmi aftur til 1946, á Akureyri aftur til 1991 og aftur til 1998 á Egilsstöðum. 

Júlí er á landsvísu langoftast hlýrri heldur en júní, í 94 prósent tilvika síðustu 200 ár (13 tilvik), síðast í fyrra, en þar áður ekki síðan 1970 og svo líka 1963.  Um þetta má lesa nánar í pistli frá því 3. ágúst í fyrra: Júlí kaldari heldur en júní - en hver nennir svosem að lesa alla þessa gömlu pistla? Er aldrei komið nóg?