Snjóhula um jólin (almenn sannindi)

Við skulum nú líta á snjóhulu um jólin. Snjóhula er metin daglega á fjölmörgum veðurathugunarstöðvum. Við getum reiknað meðaltal hennar - segjumst fá út hversu stór hundraðshluti jarðar er snævi hulinn. Flestir veðurathugunarmenn meta einnig snjóhulu í fjöllum, þá í 500 til 700 metra hæð yfir stöðinni. Upplýsingar um daglega snjóhulu eru í gagnagrunni Veðurstofunnar aftur til haustsins 1964 - (mánaðameðaltöl eigum við aftur til 1924 fyrir byggð, en aftur til 1935 fyrir „fjöll“). 

Reiknum nú meðaltöl fyrir dagana þrjá, 24., 25. og 26. desember frá 1964.

Lárétti ásinn sýnir árin, en sá lóðrétti meðalsnjóhulu. Meðaltal allra jólanna 54 er 68 prósent. Áraskipti eru mikil - eins og vænta mátti. Minnst var snjóhulan árið 2002, en þá mátti heita alautt í öllum byggðum landsins, meðalsnjóhulan aðeins 4 prósent. Litlu meiri snjór var 1997 og sömuleiðis mjög lítill snjór um jólin 1970, 2001 og 2006. Jólasnjórinn virðist hafa „jafnað sig“ á síðari árum. Dagarnir þrír hafa allir saman aldrei verið alhvítir á öllu landinu á tímabilinu. Snjólagsmeðaltalið var hæst á jólum 1980, 96 prósent - það má nú heita alhvítt. 

Reiknum við leitnina (heldur vafasamt - eins og venjulega) kemur í ljós að snjóhulan hefur að meðaltali minnkað um 2 prósent á áratugi hverjum - varla með nokkru móti hægt að segja að það sé marktækt.

Snjóhula í fjöllum er ekki jafnbreytileg - meðaltalið er 87 prósent - nægilega hátt til þess að við getum með sæmilegri samvisku sagt að fjöll á Íslandi ofan við 500 til 700 metra séu að meðaltali alhvít á jólum. Fáein ár skera sig nokkuð úr, jólin 1997 sérstaklega áberandi, þá var snjóhulan ekki nema 36 prósent á fjöllum. Fáein ár á þessari öld hafa einnig verið snjólítil til fjalla á jólum. Leitnin er -2 prósent á áratug - sú sama og í byggð.

Annars fylgjast snjóhula á fjöllum og í byggð vel að.

Lárétti ásinn sýnir snjóhulu í byggð, en sá ljóðrétti til fjalla. Snjóhula getur auðvitað ekki orðið meiri en 100 prósent - þess vegna munar minna og minna á gildunum eftir því sem nær 100 prósentunum kemur. 

Við gætum nú framkvæmt ámóta reikninga fyrir Norður- og Suðurland í sitt hvoru lagi - en látum það bíða betri tíma. 

Frostrigning?

Þegar vindur er hægur og veður heiðríkt kólnar yfirborð landsins hratt (mismikið að vísu). Hiti þess getur verið neðan frostmarks þó ekki sé frost í lofti. Við þessar aðstæður getur rigning eða súld orðið að ís við snertingu við jörð. Veðurlíkön nútímans reyna að segja fyrir um aðstæður sem þessar - en gengur það af ýmsum ástæðum misvel. Við notum tækifærið og lítum á spákort igb-líkansins um úrkomutegund aðra nótt - aðfaranótt þorláksmessu. Úrkoman sem verið er að spá er ekki mikil að magni til - og gæti þess vegna fallið annars staðar en spáin segir til um - eða ekki. Aðstæður eru svipaðar allt kvöldið og alla nóttina um mestallt sunnan- og vestanvert landið. Minniháttar súldar-, élja- og regnbakkar koma úr vestri inn yfir landið - 

Fjólubláir litir segja að úrkoma sé snjókoma, grænir tákna regn - en bláir frostrigningu eða frostúða. Þegar þetta kort gildir (kl.2 á aðfaranótt þorláksmessu) er blár blettur á Reykjanesi - nærri Grindavík. Fyrr um kvöldið og síðar um nóttina eru ámóta blettir annars staðar á Suður- og Vesturlandi - aldrei mjög stórir eða langlífir - en frostrigningin er jafnhættuleg fyrir það - fljúgandi hálka getur myndast á örskammri stund þó úrkomumagnið sé sáralítið. 

Vegfarendur - gangandi og akandi ættu að hafa þennan möguleika í huga og hegða sér samkvæmt því.