Eins og minnst var á hér á hungurdiskum á dögunum varð hiti á tveimur veðurstöðvum sá hæsti á árinu til þessa. Þetta var á Hámundastaðahálsi í Eyjafirði (22,0 stig) og við Hólshyrnu í Siglufirði (21,9 stig). Fyrir allmörgum árum kannaði ritstjóri hungurdiska tíðni þess að hæsti hiti ársins lenti utan sumarsins og fann tilvik í öllum mánuðum nema marsmánuði. Ritstjóranum fannst þessi umfjöllun vera nýleg, en við flettingar kom í ljós að 14 ár eru liðin síðan. Það er því kominn tími til að athuga hvort eitthvað hafi gerst síðan í málinu. Það reyndist ekki mikið - svona tilvik eru í raun sárasjaldgæf. 

Þegar almenn talning fer fram á því hvenær hæsti hiti ársins mælist á veðurstöðvum landsins kemur í ljós - ekki svo óvænt - að það það gerist oftast í sumarmánuðunum þremur, júní, júlí og ágúst. Dálítið misjafnt er eftir stöðvum hvaða mánuður er gæfastur - við látum slíka athugun bíða að sinni (þótt hún gæti verið allrar athygli verð). Sömuleiðis kemur í ljós að hæsti hiti ársins mælist alloft í maí eða í september, nægilega oft til þess að það telst varla óvenjulegt. Munur er þó á fyrri og seinni hluta þessara mánaða. 

Það er aftur á móti óvenjulegt að hæsti hiti ársins mælist í apríl eða október - er þó - að því er ritstjórinn telur - líklegra síðast í apríl og fyrst í október heldur en í hinum hlutum mánaðanna. Í öðrum mánuðum er aðeins um tilvik á stangli að ræða - rétt eins og það á dögunum - tilviljun sú að óvenju hlýr dagur dúkki upp - einmitt þegar mjög fáir slíkir dagar hafa fallið á sumarmánuðina það sama ár. Jafnhlýir dagar sem komið hafa að vetrarlagi þurfa þannig ekki að hafa orðið þeir hlýjustu á árinu á veðurstöð - ef enn hlýrri (og e.t.v. alls ekki óvenjuhlýir) dagar hafa komið það sumarið. Hér erum við sum sé ekki að telja alla hlýja daga að vetrarlagi, heldur aðeins þá sem hitta í að verða hlýjustu dagar ársins á einhverri veðurstöð. 

Ritstjórinn hefur nú endurtekið leitina frá því í desember 2010. Sömu skilyrði eru sett eins og þá. Þess er krafist að hámarksmælingar hafi verið stundaðar í öllum mánuðum ársins á veðurstöðinni. Það er rétt hugsanlegt að við gætum misst af einhverjum tilvikum með þessu móti, t.d. ef athuganir þriggja fyrstu mánaða ársins vantar - en allt annað skilar sér og hæsti hiti þeirra níu mánaða hafi mælst í nóvember. Líkur á að við séum að missa af einhverju eru þó varla miklar (en ekki núll). 

Lítið var um hámarkshitamælingar hér á landi fyrr en um 1930, enda finnum við ekkert lengi framan af. Elsta tilvikið sem ritstjórinn rakst á er frá árinu 1959. Þá gerði óvenjuleg hlýindi snemma í október. Þann 6. sýndu mælar á þremur veðurstöðvum hæsta hita ársins, á Galtarvita, Hornbjargsvita og Seyðisfirði. Þremur dögum síðar, þann 9. var hæsti hiti ársins lesinn af mæli á Reyðará á Siglunesi. Þetta voru óvenjuleg hlýindi, 6.október 1959 var hlýjasti dagur ársins alls á landsvísu (meðalhiti). Hefur hlýjasti dagur ársins á landinu aldrei verið svo seint (svo vitað sé). Vormegin sumars varð 15.maí 1985 hlýjasti dagur ársins á landinu í heild og hefur aldrei orðið fyrr að vori. Um þetta er reyndar fjallað í gömlum pistli hungurdiska, (24. júlí 2023).  

Þrettándi október 1961 og 19. október 1962 urðu hlýjustu dagar ársins (í merkingunni hámarkshiti hæstur) á Dalatanga. Fyrsti október 1973 var líka sérlega hlýr, hlýjasti dagur ársins á Siglunesi, Seyðisfirði, Dalatanga, Kambanesi og Teigarhorni. Á Dalatanga var talan 23,5 stig lesin af hámarksmæli kl.6 um morguninn. Þetta er jafnframt hæsti hiti sem mælst hefur í október hér á landi. Sú regla er ófrávíkjanleg á Veðurstofunni að tala er ætíð bókfærð á þann dag sem lestur á mæli fer fram. Þetta finnst sumum óþægilegt, í þessu tilviki vegna þess að hiti kann að hafa orðið hæstur fyrir miðnætti (næsti hámarksaflestur á undan var kl.18 þann 30.september). En þannig eru reglurnar, á tíma mannaðra athugana enduðu útgildamánuðir alltaf kl.18 síðasta dag mánaðarins - þá hófst næsti mánuður. Með tíðari mælingum sjálfvirkra stöðva er engin ástæða lengur til að halda þessum mánaðamótum til streitu. En munum þetta - tala telst til þess mánaðar sem aflestur fer fram í. Förum við að hringla í því lendum við strax í alls konar illkynjuðum vandræðum. En það væri gott að losna við þetta met með öðru sem greinilega væri sett t.d. kl.1 þann 1. Sama vandamál á við um októberhitamet Reykjavíkur - það er sett í útgildaoktóber en ekki í almanaksoktóber - en lesið í þeim síðarnefnda. Að vetrarlagi er hlýindum alveg sama hvað klukkan er og dagafærslur af þessu tagi því algengar á þeim tíma árs. Við fjöllum e.t.v. nánar um sólahringstímasækni hámarkshita síðar (ef þrek verður til). 

Októbertíðindi urðu næst árið 1979. Þann 2. mældist hæsti hiti ársins á Galtarvita, margir muna auðvitað hvernig sumarið var það árið. 

Mikil hlýindi urðu í október 1985, þann 14. mældist hæsti hiti ársins á Gjögri, Raufarhöfn, Þorvaldsstöðum, í Strandhöfn, á Seyðisfirði, Dalatanga, í Neskaupstað og daginn eftir á Kollaleiru. Þetta var kalt sumar (og þess getið hér að ofan að hlýjasti dagur ársins á landsvísu var í maí). Nokkrum dögum síðar, þ.23. kom hæsta hámark ársins á Siglunesi. 

Þann 7. október 1992 mældist hæsta hámark ársins á Dalatanga og þ.2. árið 2001 hæsta hámark ársins á Fagurhólsmýri. Kannski varð hitinn hæstur eftir kl.18 þann 1. því þann dag mældist hæsti hiti ársins á stöð Vegagerðarinnar í Öræfum. 

Hinn 26. árið 2003 var mjög hlýr. Enn mældist hæsti hiti ársins á Dalatanga, bæði á mönnuðu og sjálfvirku stöðinni. Eins og oft (ættum við kannski að segja venjulega) munaði 0,5 stigum á mæli mönnuðu stöðvarinnar (kvikasilfursmælir í skýli) og sjálfvirka mælinum. Hæsti hiti ársins mældist einnig þennan dag á Núpi á Berufjarðarströnd, í Vattarnesi og í Seley. 

Árið 2007 skartaði hinn 19. hæsta hita ársins á Vatnsskarði eystra, þann 16. árið 2009 mældist hæsti hiti ársins á Fonti og þann 13. árið 2011 mældist hæsti hiti ársins í Bjarnarey. 

Þann 27. október 2017 mældist hæsti hiti ársins á báðum veðurstöðvunum við Kvísker í Öræfum og sömuleiðis á Brúarjökli, síðastnefnda hámarkið var heldur hógvært, 10,6 stig.

Þá höfum við lokið októbertilvikunum. Þau eru auðvitað mun fleiri heldur en í mánuðunum á eftir. Í gagnagrunninum er ekkert tilvik í nóvember fyrr en árið 1964. Þann 2. það ár mældist hiti 17,2 stig á Kambanesi - og varð hæsti hiti ársins þar. Við skulum til gamans líta á háloftakort þennan merka dag, fyrsta skipti sem við upplifðum hæsta hita ársins á vetrarhelmingi ársins. 

Kort japönsku endurgreiningarinnar sýnir einmitt það sem við viljum sjá til að festa trú okkar á metið. Mikil og hlý háloftahæð fyrir sunnan og suðaustan land og þykktin (litir) mjög væn. Meiri en 5520 metrar - einmitt yfir Kambanesi. Varla hægt að biðja um meir. Víðar var mjög hlýtt, t.d. mældust 17,6 stig á Akureyri (nóvembermet þá - og lengi síðan, lesið þann 3.) og 18,6 stig á Dalatanga. Spurning hvað sjálfvirkir mælar á Krossanesbraut og Dalatanga hefðu sýnt. Einkennileg eyða er í minni ritstjórans um þessi mánaðamót - hann man illviðri þann 21. og blíðu dagana á eftir eins og gerst hefði í gær - en síðan ekki neitt um veður fyrr en undir 10. nóvember. Sennilega hefur illviðrafíkn ekki verið svalað þessa daga og miðlun var með þeim hætti að ekkert fréttist af þessum metum (svo var blaðaverkfall - minnir ritstjórann). Nú er metafíkn miklu meiri - stöðugt leitað staðfestingar á trúnni (beggja vegna svells). 

Næstu nóvembertilvikin komu síðan 1971. Það fyrra þann 10., þegar hiti fór í 19,7 stig á Dalatanga - og þann 24. þegar hiti fór í 18,5 stig á Kambanesi og 17,6 í Hólum í Hornafirði. Sömuleiðis fréttist af 24 stigum á Kvískerjum, en þar var ekkert hitamælaskýli - en trúverðugir bændur - sem kunnugt er. Við fjölluðum um þetta tilvik í eldri pistli. 

Frá þessari öld vitum við af fjórum nóvembertilvikum til viðbótar því sem átti sér stað fyrir nokkrum dögum. Þann 9. árið 2001 fór hiti í 16,1 stig á Eyjabökkum og varð hæsti hiti ársins þar. Eftirminnilegt illviðri gekk yfir þessa daga. Árið 2016 fór hiti í 20,1 stig á Dalatanga þann 24. og varð hæsti hiti ársins. Um þetta var fjallað í pistli hungurdiska. Í pistlinum er getið um að hiti hafi farið yfir 20 stig á Dalatanga þann 26. árið 2013 - sum sé mjög óvenjulegt - en það var hins vegar ekki hæsti hiti ársins - og því ekki til umfjöllunar hér.

Árið 2018 fór hiti á Siglunesi í 17,8 stig þann 18. og var hæsti hiti ársins (sérlega mikið rigndi þá í Reykjavík - sjá hungurdiskapistil) og þann 4. árið 2020 fór hiti í 16,2 stig á Kambanesi og varð sá hæsti á árinu. 

Í desember vitum við aðeins um eitt tilvik. Það varð tilefni þessarar athugunar á sínum tíma og um það fjallað í pistli árið 2010. 

Þann 14. desember árið 2001 mældist hiti á Sauðanesvita 18,4 stig, sá hæsti á árinu - og aðeins 7 daga frá vetrarsólstöðum. Kortið sýnir stöðuna þennan dag. Mikil hæð fyrir suðaustan land og eindregin sunnanátt á landinu. Þykktin er mest um 5460 metrar og nægilega hvasst hefur verið til að ná góðum hlýindum að ofan við Sauðanesvita. Hiti fór í 16,0 stig í Dalsmynni í Hjaltadal - sem er gott þar á bæ. 

Mikla hitabylgju gerði um miðjan janúar árið 2000. Er það í eina skiptið sem árshitamet stöðva falla á þann almanaksmánuð. Hiti mældist 18,5 stig á Dalatanga, lesið af þann 16., 19,6 mældust á sjálfvirku stöðinni - að kvöldi þess 15. Þetta er hæsti hiti sem mælst hefur á Íslandi í janúarmánuði. - Við bíðum enn eftir 20 stigum í janúar og febrúar.

Sama dag fór hiti í 14,9 stig í Seley - hæsti hiti sem þar hefur mælst að vetrarlagi. Þann 17. fór hiti í 16,3 stig á Kambanesi, sömuleiðis hæsta vetrarhámark þar.

Kortið að ofan getur staðið sem dæmi um veðurlag þessara þriggja daga. Gríðarleg hlý hæð fyrir sunnan land og sterk vestanátt yfir landinu. Þykktin fer upp fyrir 5520 metra þar sem mest er. 

Við eigum aðeins eitt tilvik úr febrúar. Það var enn sem fyrr á Dalatanga, 18,1 stig þann 17. árið 1998. Þessi tala sker sig dálítið úr - og mætti fá nánari skoðun. 

Mæling í mars hefur ekki enn endað sem hæsti hiti ársins á veðurstöð. Kannski þurfum við að bíða lengi eftir slíkum ósköpum.

Í apríl eru fjögur tilvik (auk nokkurra sem vafalítið eru röng). Það elsta er frá þeim 21. árið 1980 þegar hiti á Dalatanga mældist 14,8 stig. Hér nýtur dagurinn greinilega fádæma daufra hámarka þetta ár - hreint ótrúlegt að þetta dugi sem hæsti hiti ársins á þessum stað - en svona geta hlutirnir æxlast. Það var heldur skárra árshámarkið árið eftir á Dalatanga, en varð líka mælt í apríl, þann 19. 17,2 stig. Sama var á Kambanesi, 18,1 stigið þar varð hæsti hiti ársins. Minnisstæð blíða um þær mundir í huga ritstjórans. 

Þann 28. árið 2006 mældist hæsti hiti ársins á stöð Vegagerðarinnar við Kvísker í Öræfum, hófleg 17,4 stig - og sama dag á Brúarjökli, en ekki nema 9,9 stig. 

Árið 2007 gerði tvær vænar aprílhitabylgjur - sem skiluðu árshámörkum. Fyrst þann 3., en þá fór hiti í 21,2 stig í Neskaupsstað (þótti ótrúlegt) og varð hæsti hiti ársins. Sama var í Seley og á Kambanesi, hæsti hiti ársins 2007 mældist á báðum stöðum sama dag. Daginn eftir, þann 4. mældist hæsti hiti ársins á stöð Vegagerðarinnar við Kvísker, 19,7 stig. 

Síðari hitabylgjan í apríl 2007 var þann 28. til 30. Hámarkið færist á þann 30. á Grímsstöðum á Fjöllum (19,8 stig), þann 29. á Vöglum, Staðarhóli, Möðruvöllum, Sóleyjarflatarmelum, Þeistareykjum, í Ásbyrgi og í Gerðisbrekku á Tjörnesi, en þann 28. á Skagatá. 

Ekki vitum við enn af fleiri tilvikum sem þessum. Við sjáum af lestri þessum að sömu staðirnir eru nefndir æ ofan í æ. Þar er víðast skammt í bæði kaldan sjó (sem heldur sumarhitum niðri) og há fjöll sem draga hlýtt loft úr háloftum niður undir sjávarmál. Vindur blæs þar ekki heldur langar leiðir yfir snæviþaktar hásléttur eða heiðar. Ákveðin tegund stöðva. 

Ábendingar um villur sem kunna að hafa slæðst inn í þennan langa stagltexta eru vel þegnar. Sjón ritstjórans dofnar og hönd hans vill leita á ranga lykla á prentborðinu. Kannski sér finnur hann eitthvað sjálfur og reynir þá að laga það - sýnið mildi þar til yfirlestri er rækilega lokið. 

Eins og ráð var fyrir gert varð mjög hlýtt á landinu í gærkvöldi (11.nóvember 2024) og í nótt. Þótt landshitamet nóvembermánaðar væri ekki slegið að þessu sinni (23,2 stig) vantaði ekki mjög mikið upp á og ný stöðvamet voru sett á fjölmörgum veðurstöðvum. En metametingur er alltaf nokkuð erfiður. Þegar litlu munar á nýjum og eldri metum má flækja málin mjög með því að vísa í breytingar á mælitækni eða mæliháttum, stöðvar hafi verið fluttar til og svo framvegis. Sannleikurinn er og verður sá að leitin að nákvæmum metum telst langoftast til skemmtunar frekar en harðsoðinna vísinda. En það er þó þannig að þegar fjöldi meta er sleginn samtímis eða miklu munar á nýjum og eldri metum má kannski trúa því að einhver merking sé að baki. Metatalningar geta gefið vísbendingar um veðurlag - og hugsanlega breytingar á því. 

Nú þegar hafa ýmsir tekið saman helstu tölur í hinni nýliðnu hitabylgju. Að endurtaka það hér er kannski óþarfi. Ritstjóri hungurdiska greinir ætíð á milli hinna almennu sjálfvirku veðurstöðva Veðurstofunnar og nánustu samstarfsaðila hennar annars vegar og veðurstöðva Vegagerðarinnar og ýmissa annarra hins vegar. Meginástæðan er ekki sú að einhver sérstakur efi sé með tölur hinna síðarnefndu heldur fremur að ekki er vitað hvernig hámarkshiti þeirra er skilgreindur í smáatriðum, né heldur eru upplýsingar fyrirliggjandi um það hversu vel hver einstök stöð er staðsett, í hvaða hæð mælar séu o.s.frv. Athuganir Vegagerðarinnar (flestar) berast þó til Veðurstofunnar og safnast þar í sérstaka töflu sem þar er aðgengileg til rannsókna. Þakkar ritstjóri hungurdiska auðvitað fyrir það, því gagnlegar eru stöðvarnar sannarlega þótt hann vilji ekki gefa hámarksmælingum þeirra metastimpla sem ætlaðir eru öðrum stöðvum. Það fellst mikið öryggi í því að annað kerfi, óháð Veðurstofunni sé í rekstri í landinu komi alvarlegar bilanir upp á - eins og hefur þegar sýnt sig stund og stund. 

Svo vill til að þessu sinni að hæsti hámarkshiti sem getið er í þessari hitabylgju mældist á Vegagerðarstöð, Ólafsfjarðarvegi við Sauðanes, 22,9 stig, aðeins 0,3 stigum neðan við nóvemberhitametið frá Dalatanga 1999 og áður er minnst á. 

Svo skemmtilega vill til að á tveimur stöðvum Vegagerðarinnar var hámarkshitinn í þessari hitabylgju jafnframt hæsti hiti ársins á stöðvunum. Þetta var á Hámundastaðahálsi í Eyjafirði (22,0 stig) og við Hólshyrnu í Siglufirði (21,9 stig). Fyrir allmörgum árum kannaði ritstjóri hungurdiska tíðni þess að hæsti hiti ársins lenti utan sumarsins og fann tilvik í öllum mánuðum nema marsmánuði. Þessa könnun gerði hann fyrir 14 árum og mætti endurtaka. 

Stöðvarmet telst ekki merkilegt nema að mælt hafi verið í nokkur ár, því lengur sem mælt hefur verið því merkilegra verður metið. Að þessu sinni voru sett ný nóvembermet bæði í Grímsey og á Grímsstöðum á Fjöllum. Hámarksmælingar á þessum stöðvum eru ekki alveg samfelldar frá upphafi stöðvanna, en þó meira og minna, 150 ár í Grímsey og 118 ár á Grímsstöðum. Á báðum stöðvum var metið slegið svo um munar. Hiti fór í 15,5 stig í Grímsey, hæsta eldri tala er frá því í nóvember 1944, 13,8 stig. Sú tala var hins vegar talin svo óáreiðanleg að henni var sleppt í Veðráttunni. Var það þrátt fyrir allt rangt mat? Alla vega kemur talan 15,5 stig í Grímsey meira á óvart í huga ritstjóra hungursdiska heldur en flestar aðrar tölur úr hitabylgjunni. Ástæðan er sú að langt er í fjöll í Grímsey og því óvænt að þangað berist svona hlýtt loft. Svipað á raunar einnig við um tölurnar frá Grímstöðum á Fjöllum (16,5 stig) og Möðrudal (16,2 stig). Oftar en ekki er snjór (að minnsta kosti einhver) á þessum stöðum í nóvember og sá varmi sem getur þrátt fyrir allt borist að ofan fer í að bræða hann (sem kostar mikið). Stöðvarnar eru líka langt frá háum fjöllum. 

Glæsilegt met var líka slegið á Akureyri. Þar eru sem kunnugt er tvær veðurstöðvar Veðurstofunnar. Önnur á Lögreglustöðinni, en hin við Krossanesbraut. Að þessu sinni stóð Krossanesbrautin sig betur, hiti þar fór í 22,3 stig, sló gamla stöðvarmetið um 6,9 stig. Stöðin hefur mælt í 20 ár. 

Á Lögreglustöðinni fór hiti í 20,4 stig. Það verður (í bili að minnsta kosti) nýtt nóvembermet á Akureyri. Gamla metið var 17,5 stig, sett 2004. Hámarkshiti hefur verið mældur á Akureyri síðan 1938. Spurt hefur verið um ástæður þessa munar á stöðvunum tveimur. Við skulum líta aðeins nánar á hann með því að skoða mynd.

Hér má sjá hámarkshita hverrar klukkustundar á Akureyri 11. nóvember og fram til kl.17 þann 12. Grái ferillinn á við Krossanesbrautina, en sá rauði Lögreglustöðina. Grænu súlurnar (hægri kvarði) sýnir mismun hámarkshitans á stöðvunum tveimur. Svo vill til að hann er allan tímann hærri á Krossanesbrautinni, oftast um 0,5 stig, en þegar hlýjast er hann hins vegar meiri en 2 stig. 

Trúlega er einhver munur á stöðvunum tveimur - en varla þó svona í þessum skammdegisaðstæðum þar sem áhrif sólar eru víðs fjarri. Langlíklegasta skýringin er munur á umbúnaði mælanna. Krossanesbrautarmælirinn er í hefðbundnum hólk sjálfvirkar stöðvar, en hitamælirinn á Lögreglustöðinni er aftur á móti inni í gamla hitamælaskýlinu. Þar eru loftskipti mjög hæg og snerpa skýlisins enn minni en „venjulega“ í slíku skýli - því það er hætt að opna það á þriggja klukkustunda fresti eins og gert var í áratugi. 

Hvað á nú að gera með hitamet Akureyrar í nóvember? Ritstjóri hungurdiska er kominn á eftirlaun og hefur varla tillögurétt nú orðið - hvað þá meira. En þetta er eins og sjá má ákveðið vandamál, vilji menn stunda þessa íþróttagrein (metameting) af snerpu og festu. Og ekki er það aðeins á Akureyri sem þetta gerist - heldur nánast alls staðar. Rétt er að taka fram að þessi munur kemur langoftast lítt eða ekki fram í mánaðameðaltölum (en getur þó gert það) - og er það mun óþægilegra.

Hiti er einnig mældur á Akureyrarflugvelli. Þar eru hins vegar ekki hámarkshitamælingar - og tölur aðeins gefnar upp á klukkustundarfresti - og án aukastafs. Hæsta tala þessarar hitabylgju þar var 19 stig. 

En fleiri met voru sett. Ritstjóri hungurdiska fylgist með klukkustundarmetum á landsvísu. Nóvembermet voru slegin fyrir klukkustundir næturinnar, frá og með kl.23 og á öllum heilum tímum til kl.9 að morgni. Nokkrar stöðvar komu við sögu: Krossanesbraut (kl.23 og 24), Bakkagerði (kl.1 - og aftur kl.8), Siglufjörður (kl.2 og kl.3), Ólafsfjörður (kl.4), Skjaldþingsstaðir (kl.5, 6 og 7 og kl.9).

Eitt nóvembermet var sett í háloftaathugun yfir Keflavík kl.23. Hiti í 850 hPa fór í 11,4 stig. Eldra met, 10,0 stig var komið til ára sinna, sett 13.nóvember 1961 - rétt um þær mundir sem ritstjóri hungurdiska fór fyrst að fylgjast með veðri af ákafa. Merkilegt hvað tíminn líður, 63 ár (þar áður voru 63 ár aftur til ársins 1898). 

Nokkuð vantaði upp á að hitamet væru slegin í öðrum hæðum. 

Í viðhengi geta nördin fundið lista um ný nóvemberhitamet á sjálfvirkum veðurstöðvum - og hversu miklu munar frá eldri metum. Stöðvum sem athugað hafa í minna en fimm ár er sleppt. 

Hlýtt hefur verið á landinu að undanförnu - eftir kalda tíð í október. Sé að marka spár munu hlýindin ná hámarki aðra nótt eða á þriðjudag (12.nóvember). 

Hér má sjá þykktarspá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir kl.6 að morgni þriðjudags (heildregnar línur), litir sýna hita í 850 hPa fletinum (í um 1400 metra hæð) á sama tíma. Þykktin mælir (sem kunnugt er) meðalhita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Innsta jafnþykktarlínan við Austurland sýnir hvar þykktin er meiri en 5600 metrar. Þetta þætti meira að segja mikið að sumarlagi - og hæsti hiti kortsins í 850 hPa er rúm 15 stig, hærri en nokkru sinni hefur mælst yfir Keflavíkurflugvelli (árið um kring). En hafa verður í huga að hér kemur niðurstreymi yfir Austurlandi og þar austur af við sögu - nokkuð sem ekki á sér stað í hlýrri sunnanátt yfir Keflavík. Tölur sem þessar eru því mun algengari við Austurland heldur en suðvestanlands. 

Hitamet nóvembermánaðar yfir Keflavík er 10,0 stig í 850 hPa, orðið harla gamalt reyndar, sett 13.nóvember 1961 (og kannski ekki mjög nákvæmt). Háloftakanna er ekki sleppt til mælinga nema tvisvar á dag og er þess vegna nokkur heppni ef hann hittir í hlýjar tungur á hraðferð að vetrarlagi, en þó er vissulega vel þess virði nú að gefa athugunum morgundagsins (mánudags 11.nóvember) gaum hvað möguleg met snertir. Svo virðist sem frostlaust verði upp fyrir 3 km, langt upp fyrir hæstu fjöll landsins. 

En þrátt fyrir þetta er alls ekki víst að um methita verði að ræða á veðurstöðvunum. Þegar að byggðum Austur- og Norðausturlands kemur hefur loftið blásið um langa hríð yfir hálendið. Þrátt fyrir hlákuna er yfirborðshiti ekki langt frá frostmarki. Loftið kólnar því á leið sinni og verður þar með stöðugra - erfiðara er að losna við það og uppblöndun við hið gríðarhlýja loft fyrir ofan verður tregari. Þegar svona hlýtt loft fer um að sumarlagi er greiðari leið til blöndunar, auk þess sem yfirborð landsins er mun hlýrra, sérstaklega sé það þurrt og sól hefur skinið á það baki brotnu. Að vetrinum er því mun erfiðara um vik - helst er von um háar hitatölur nærri háum fjöllum - þar er heldur meiri von um hræru. 

Til gamans skulum við líka líta á mættishita í 850 hPa-fletinum. Mættishitinn sýnir hversu hlýtt loft getur orðið sem dregið er beint niður til 1000 hPa þrýstings - án blöndunar. 

Við sjáum að hæsta talan á kortinu er 28,9 stig. Því er ekki að neita að slík tala liti ævintýralega út á mæli veðurstöðvar - í nóvember. En það er víst lítil von til þess að slíkt sjáist. Mættishiti í 925 hPa (í um 700 metra hæð) er (í spánni) um 25 stig. Neðar sjást greinileg hitahvörf þar sem þyngra og kaldara loft situr - og fer væntanlega ekki. 

Þess má enn geta að hitamet nóvembermánaðar er 23,2 stig, sett á Dalatanga 11.nóvember 1999 - við heldur minni þykkt en hér er spáð. Þá hafa æskileg tengsl orðið við hlýja loftið ofan við. Dæmi í „hina áttina“ er úr gömlum hungurdiskapistli (7.nóvember 2011). 

Þetta er sams konar kort og það fyrra hér að ofan (en eldri gerð). Þykkt var þá spáð yfir 5600 metrum yfir Norðausturlandi - eins og nú - og hámarkshita í 850 hPa um 13 stig (ívið lægra en nú). Þetta er 36 stunda spá - spáin sem vitnað var í að ofan er 42 stunda spá. Það sem gerðist hins vegar var að í raun urðu hiti og þykkt ívið minni en spáð hafði verið - og skilyrði að öðru leyti ekki alveg jafn hagkvæm og 1999. Mesti hiti sem mældist var þó 21,0 stig (á Skjaldþingsstöðum). Það má taka eftir því að áður en metið var sett 1999 var hitamet nóvembermánaðar hér á landi 19,7 stig, líka sett á Dalatanga, en þann 10. 1971. Svo virðist sem stöðin á Dalatanga sé einna líklegust til meta við þessar vetraraðstæður, þar er hátt fjall nærri - og von til þess að ná í loft sem ekki hefur kólnað við stöðuga og langvinna snertingu við blautar eða frosnar heiðar. Ekki er heldur langt í há fjöll á Skjaldþingsstöðum og sömuleiðis á Seyðisfjörður líka fáeinar vænar vetrartölur. Sauðanesviti vestan Siglufjarðar er sömuleiðis líklegur. Sé áttin nægilega vestlæg koma Kvísker í Öræfum sterkt inn. Líklegt er að stöðvamet verði sett, jafnvel mjög mörg. 

Á aðfaranótt fimmtudags er svo aftur búist við hlýju lofti til landsins - en þó ekki alveg jafnhlýju og hér hefur verið fjallað um. Síðan á að kólna rækilega. Hætt er við að hvasst verði á köflum næstu daga, jafnvel úr hófi. Vonandi kemur tíudagayfirlit hungurdiska síðan á morgun. 

Þessa dagana eru hlýjar suðlægar áttir ríkjandi á landinu. Þótt fjöldi dægurstöðvameta hafi verið slegin eru hlýindin samt ekki nægileg til að geta talist óvenjuleg eða einstök - alla vega ennþá. Þó nokkuð hafi blásið finnst ritstjóra hungurdiska vindhraði allmennt hafa verið undir væntingum - miðað við stöðuna. Ekki hefur hann þó klórað sér verulega í höfðinu yfir því. 

Lægðin sem er að fara til norðurs fyrir vestan land í dag er þó heldur öflugri heldur en fyrirrennarar hennar og spár eru jafnvel að gera ráð fyrir snörpum suðvestan- eða vestanhvelli á Vestfjörðum og sums staðar á Norðurlandi líka. Við skulum reyna að taka mark á þeim - eigum við eitthvað undir. 

Kortið er úr ranni evrópureiknimiðstöðvarinnar og sýnir sjávarmálsþrýsting (heildregnar línur) klukkan 21 í kvöld, fimmtudag 7.nóvember og einnig 3 klukkustunda þrýstibreytingu á sama tíma (frá 18 til 21) með litum. rauðir litir sýna fallandi loftvog, en bláir rísandi. Við bendum sérstaklega á blett vestur af Vestfjörðum þar sem þrýstiris sprengir litakvarðann. Loftvog á þar að stíga um +21,3 hPa þar sem mest er. Örar breytingar á loftþrýstingi eru að jafnaði merki um möguleg illviðri, því meiri eftir því sem breytingarnar eru meiri. Þess vegna er ekki annað hægt en að vara við mögulegum stormi - eða því þó meira. 

En við sjáum líka á myndinni að lægðin grynnist ört, það er ekkert þrýstifall við hana sem stenst á við hina rísandi loftvog og er hér meira að segja svo langt gengið að stutt hlýtur að vera í dauða lægðarinnar - eða þess anga hennar sem illviðrinu veldur. 

Eins og oft hefur verið fjallað um hér á hungurdiskum áður má líta svo á að illviðri megi „skýra“ með misgengi hæðar veðrahvarfanna og hitafars í veðrahvolfi. Það er venjulega svo að kalt loft fylgir lágum veðrahvörfum, en hlýtt háum. Við mælum hitann gjarnan með svonefndri þykkt og með því að fylgjast með dreifingu jafnþykktarlína og jafnhæðarlína veðrahvarfanna getum við líka metið eðli illviðra. Veðrahvörfin eru hins vegar nokkuð erfið viðfangs, en þar sem mjög gott samband er á milli hæðar þeirra og hæðar 500 hPa-flatarins getum við vel notað jafnhæðarlínur þess flatar í stað veðrahvarfanna í vangaveltum okkar. 

Misgengið sem um er rætt getur einkum orðið þrenns konar. (i) Séu jafnhæðarlínur mjög þéttar (eins og gerist í háloftaröstum) en jafnþykktarlínur gisnari er það merki um að „hes“ úr röstunum liggi frá þeim í átt til jarðar. Verst er ástandið hverfi jafnþykktarlínurnar alveg undir röstinni. (ii) Séu jafnhæðarlínur gisnar, en jafnþykktarlínur þéttar (loftið undir veðrahvörfunum óvenju kalt) er vindur lítill í háloftum, en öflugur í neðri lögum, því meiri eftir því sem jafnþykktarlínurnar eru þéttari - og þá oft jafnvel af andstæðri átt við háloftavindinn. Við getum talað um lágrastarveður og snúist vindátt við getum við talað um öfugsniðaveður. (iii) Stöku sinnum gerist það að hlýtt loft lokast af undir lágum veðrahvörfum, loftið er þar mun hlýrra heldur en umhverfis. Þetta er óeðlilegt ástand og er þá vindur ekki mestur í háloftum (getur þó verið mikill) heldur vex hann eftir því sem neðar dregur (þar til núnings fer að gæta), bætir sum sé í vind neðarlega í veðrahvolfi. Allir fellibyljir hitabeltisins eru þessarar (iii) tegundar, en hlýindin í þeim miðjum hafa þó orðið til á allt annan hátt heldur en í lægðum þeim á norðurslóðum sem eiga þó þetta sameiginlega einkenni. 

Illviðrið sem búist er við í kvöld á Vestfjörðum er þessarar þriðju tegundar. Hlýtt loft hefur lokast af undir fremur lágum veðrahvörfum og bætir í vind í lægri lögum. Þetta veður er þó að fyrirferð með minnsta móti og eiga spárnar því í nokkrum erfiðleikum með að ná því. Bæði verður þetta (innilokunar-)ástand skyndilega til og lifir ekki lengi. Þess vegna er óvissa umtalsverð. 

Þó þessi flokkun illviðra sé nokkuð skotheld á hver flokkur sér þó fjölmörg tilbrigði. Sum þeirra reyna á flokkunina - svo til verða greinilegir undirflokkar - allt getur auðveldlega endað í miklu flokkunarfylleríi sem ritstjórinn hefur oft lent á. Slíku fylgja svo sannarlega miklir timburmenn. Bergjum því varlega á veigunum og látum þær ekki leiða okkur á miklar villigötur. 

En fylgist með spám Veðurstofunnar og annarra til þess bærra aðila. Ritstjóri hungurdiska er löngu hættur að gefa út spár - framtíðin er óráðin.