Maí sem sumarmánuður?

Ýmsir hafa vikið þeirri spurningu að ritstjóra hungurdiska hvernig sé með maí sem „sumarmánuð“? Fyrir nokkrum árum var hér á hungurdiskum fjallað um september sem sumarmánuð og þar kom nokkuð skýrt fram að þótt september gæti alloft talist til sumarsins gerði maí það hins vegar aldrei. Svarið er enn hið sama, maí er aldrei sumarmánuður en við skulum samt líta nánar á málið. Við reynum að leita uppi þann maímánuð sem kemst næst því. 

Til leitarinnar notum við landsmeðalhita í byggð. Reyndar er sú gagnaröð ekki sérlega áreiðanleg framan af - og stenst varla alvarlega rýni - en við látum sem ekkert sé í þessum leik. Við gætum leitað á sama hátt fyrir einstakar stöðvar - og gerum það e.t.v. einhvern tíma í framtíðinni (eða kannski gera lesendur það bara sjálfir). Svarið kann að verða eitthvað annað þegar einstakar stöðvar eru undir.

Það háir leit af þessu tagi nokkuð að allmikið hefur hlýnað síðustu 150 árin - það á við bæði um maí og sumarið í heild. Hlýnunin er á bilinu 0,7 til 0,8°C/öld.

Það sem við sjáum á myndinni er þetta: Lárétti ásinn vísar til síðustu 200 ára (rétt rúmlega), en sá lóðrétti er hitakvarði. Græna feita línan sýnir 30-árakeðjumeðalhita (alþjóða-) sumarsins, til þess teljast mánuðirnir júní til ágúst. Sumur áranna 1995 til 2024 eru því lengst til hægri - en línan hefst við árabilið 1824 til 1853. Græni ferillinn hefur í heildina þokast upp á við, en þó er sveiflan sem við sjáum í 30-ára hitanum enn meiri en hlýnunin er. Rétt að benda á að þessi 30-ára ferill hefur aldrei legið hærra en nú, sumarið hefur aldrei verið hlýrra. 

Rauða þykka línan sýnir það sama - en á við maí. Þessi lína hefur þokast upp á við líka - fjöláratugasveiflurnar enn meira áberandi en sumarhitasveiflurnar - en fylgjast að mestu að í tíma, en þó ber svo við að 30-ára meðaltalið nú er ekki alveg jafnhátt og það var hæst á árunum 1928 til 1961 - munar 0,2 stigum.

Þreparitið sýnir hins vegar landsmeðalhita einstakra maímánaða - mjög breytilegur greinilega. Allt frá hinum illræmda maí 1979 (og 1866, sem var ámóta kaldur) allt til hlýindanna miklu í nýliðnum maímánuði. Hann var, á landsvísu, sá hlýjasti sem við þekkjum til. 

Enginn maí kemst nærri meðalhita sumarsins (sem slatti af septembermánuðum náði), ekki einu sinni sá nýliðni, þó má benda á að hann var lítillega hlýrri heldur en meðalsumarið á árunum 1865 til 1893, hefði verið sannur sumarmánuður þá. 

Á myndinni setjum við ártöl við hlýjustu og köldustu maímánuðina. Á landsvísu hefur það aðeins þrisvar gerst að maí hefur verið hlýrri heldur en júní sama ár, en aldrei hlýrri en júlí eða ágúst sama árs. Eins og rifjað var upp á hungurdiskum ber það hins vegar oftar við á einstökum stöðvum að maí sé kaldari heldur en júní. Sérataklega á þetta við um landið norðaustanvert, en hefur raunar gerst víðar. 

Vegna hins sérlega hlýja maímánaðar í ár er nú, kannski í fyrsta sinn, möguleiki á að hann verði hlýrri (þegar upp er staðið) heldur en júní, júlí eða ágúst. Þess má t.d. geta að sumarið 1979 var landsmeðalhiti í bæði júní og júlí lægri heldur en meðalhitinn í maí nú og meðalhiti í ágúst það ár var jafn meðalhita maímánaðar nú. Svipað var sumarið 1993, þá voru bæði júní og júlí kaldari á landsvísu heldur en maí nú, og ágúst aðeins rétt sjónarmun hlýrri. Við vonum þó (þrátt fyrir að það væri einstakur viðburður) - að það gerist ekki.