15.11.2023 | 21:40
Enn hagstætt - að mestu
Hér hefur nú í tvígang verið minnst á hina hagstæðu háloftahæð (eða hrygg) fyrir norðaustan land. Hann hefur nú haldið frá okkur lægðum að mestu í rétt rúmar þrjár vikur. Að vísu hefur veðrið ekki verið alveg jafngott um allt land allan tímann - en slíkt væri enn óvenjulegra. Þessar rúmu þrjár vikur hefur stöðug austanátt verið ríkjandi á landinu, kannski ekki alveg nægilega lengi til að teljast óvenjulegt samt. Óvenjulegheitin byrja ekki fyrr en í kringum 5 vikurnar.
Eins og spár eru í augnablikinu virðist þessari austanáttarsamfellu eiga að linna upp úr helgi - kannski þegar á sunnudag. Hvort vestanáttin sem þá er sögð taka við hefur erindi sem erfiði er auðvitað of snemmt að meta - spár bregðast oft á styttri tíma en fjórum til fimm dögum.
Spákort evrópureiknimiðstöðvarinnar gildir síðdegis á föstudag, 17. nóvember. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar - af þeim ráðum við vindátt og styrk í miðju veðrahvolfi. Litir sýna þykktina, hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs - því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Hæðarhryggurinn hóflegi er þarna enn (strikalína nærri Íslandi). Mikil lægð er sunnan við land - hún á að fara austur til Bretlands án þess að hafa mikil áhrif hér á landi. Allmikið lægðardrag er vestan við Grænland - og er það sem sagt er muni valda breytingu - á að senda lægð norðaustur um Grænlandshaf og Grænlandssund á þriðjudag og miðvikudag í næstu viku - og þar með sópa hæðarhryggnum loks út af borðinu.
Góðviðrið undanfarna daga hefur auðvitað komið sér mjög vel. Illviðri hefði enn þyngt viðbragðaróðurinn á Suðurnesjum - nóg er samt við að eiga. Við vonum svo sannarlega að umskipti í veðrinu verði ekki verulega illkynja.
Síðastliðið sumar reyndi ritstjóri hungurdiska að grafast fyrir um uppruna orðróms um að góðviðri fylgi jafnan eldgosum og/eða jarðskjálftum - og ritaði um það stuttan pistil á fjasbókarsíðu sína. Þótt sumir lesendur hungurdiska hafi séð þann pistil áður hafa ábyggilega ekki allir gert það. Því skal hann endurtekinn hér að neðan - myndin sem sýnir tilvitnunina birtist einnig í sama pistli. Þeir sem hafa áður séð þetta þurfa að sjálfsögðu ekki að lesa meir.
Ég heyri alloft (og sé) talað um eitthvað sem kallað er jarðskjálfta- eða eldgosaveður. Eftir þessari þjóðtrú er um að ræða mikil hægviðri - jafnvel hita líka. Þegar farið er að grafast fyrir um rætur þessarar trúar kemur í ljós að hún er ævagömul - og reyndar að utan komin, allt frá rómverjum eða grikkjum hinum fornu. Í þeirra bókum er þessu haldið fram - og síðan tuggið aftur og aftur allar miðaldir - og jafnvel inn í huga íslendinga - dæmi meira að segja nefnd.
Sé farið í saumana koma saman tilvitnanir í Náttúrusögu rómverjans Plíníusar eldri. Hann fórst í Vesúvíusargosinu í ágúst árið 79, en hafði áður skrifað gríðarmikið um náttúru- og landafræði.
Í 81. kafla annarrar bókar verksins og næstu köflum á eftir segir af jarðskjálftum. Getið er þeirrar hugmyndar Babýlóníumanna að gangur himintungla valdi skjálftunum. - Síðan er sagt frá tveimur frægum grískum jarðskjálftaspám, annars vegar leist Anaximander frá Míletos ekki á ástandið í Spörtu, varaði menn þar við yfirvofandi skjálfta og skriðu, en hins vegar spáði Pýþagóras skjálfta eftir að hafa litið á vatn úr brunni.
Þetta er athyglisverður lestur - nokkuð skrýtinn samt og við hraðan yfirlestur finnst manni flest vera vitleysa ein. Byggt er á hugmynd grikkja (frægust hjá Aristótelesi) að jarðskjálftar séu vindgangur í jörð. - Og fljótlega er minnst á að jarðskjálftar eigi sér aldrei stað nema þegar sjór er hægur og himinn svo kyrr að fuglar geti ekki svifið - vegna þess (skilji ég rétt) að sá andi sem ber þá venjulega hafi lokast inni í jörðinni og valdi þar síðan vindgangi (skjálfta). Skjálftarnir hætti þegar jarðvindarnir hafi fengið greiða útrás - séu skjálftar fleiri en einn haldi þeir áfram í 40 daga eða meira - eins til tveggja ára jarðskjálftahrinur séu jafnvel þekktar.
Ekki er allt dellukennt sem kemur á eftir. Sagt er frá mismunandi skjálftum og fjölbreyttum afleiðingum þeirra. Þess er getið að borgir þar sem mikið er um neðanjarðarmannvirki, skemmist síður í skjálftum heldur en þær sem slíkt er ekki. Bogagöng eyðileggist síður heldur en annað, og svo framvegis. Jarðskjálftar boði oft eitthvað meira - Rómaborg hafi aldrei skolfið án þess að skjálftinn væri fyrirboði.
Nútímatölfræði sýnir ekkert samhengi milli veðurs og jarðskjálfta. Hugmyndir Plíníusar um mismundandi tíðni jarðskjálfta eftir tíma dags og árstíma eru einnig vafasamar - en við skulum þó geta þess að þeir stóru skjálftar sem við þekkjum hér á landi hafa ekki raðast jafnt á árið. Eru menn í alvöru að klóra sér í höfðinu yfir því.
Þess má geta í framhjáhlaupi að í 77. kafla sömu bókar er hin fræga tilvitnun í Pytheas frá Marseilles um eyjuna Thule. Þar er verið að fjalla um mismunandi lengd sólargangs (lengsta dags ársins) eftir breiddarstigum. Bókin er aðgengileg á netinu (víðar en á einum stað - en aðallega í þeirri útgáfu sem myndin vísar í).
Flokkur: Vísindi og fræði | Facebook
Um bloggið
Hungurdiskar
Færsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (7.11.): 110
- Sl. sólarhring: 141
- Sl. viku: 1329
- Frá upphafi: 2407754
Annað
- Innlit í dag: 100
- Innlit sl. viku: 1174
- Gestir í dag: 95
- IP-tölur í dag: 93
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Nóvember 2024
- Október 2024
- September 2024
- Ágúst 2024
- Júlí 2024
- Júní 2024
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010
Bæta við athugasemd [Innskráning]
Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.