Hitaröðun - meðaltöl og talningar

Nokkuð nördalegur texti sem hér fylgir. Við lítum á mánaðarmeðalhita, og röðum honum. Hlýjasti janúar fær töluna 1, sá næsthlýjasti 2 og svo koll af kolli. Sama er gert við febrúar og aðra mánuði - og árið líka. Við eigum á lager sæmilega áreiðanleg meðaltöl fyrir Reykjavík í 150 ár, en 140 ár á Akureyri. 

Hér má sjá raðtölur ársins 2021 fyrir Reykjavík og Akureyri. Á Akureyri voru júlí og ágúst þeir hlýjustu á öllu tímabilinu, og 5 mánuðir ársins aðrir voru einnig hlýir. Hlýjasti þriðjungur mánaðanna telst hlýr, þriðjungur kaldur. Sé mánuður meðal fimmtungs þeirra hlýjustu teljum við hann mjög hlýjan, júlí og ágúst voru að sjálfsögðu í þeim flokki á Akureyri 2021. Einn mánuður ársins 2021 telst kaldur á Akureyri, en rétt á mörkunum að teljast það. Þetta var maí. Í Reykjavík var ágúst sá næsthlýjasti í allri röðinni, 5 mánuðir til viðbótar voru mjög hlýir (meðal 30 hlýjustu), 1 að auki hlýr (meðal 50 hlýjustu), en tveir kaldir (meðal 50 köldustu).

Árið var það 12.hlýjasta á Akureyri, en 23. hlýjasta í Reykjavík. Til gamans reiknum við líka ársmeðaltal röðunarinnar. Það er 47 á Akureyri, en 50 í Reykjavík. Nú - þetta er bara eitt ár. 

Hér teljum við fjölda kaldra mánaða á hverju ári í Reykjavík aftur til 1872. Allir mánuðir ársins 1892 voru kaldir, en það er eina árið sem þannig var ástatt með. Á síðari árum á 1979 flesta kalda mánuði, níu. Á kuldaskeiðinu fyrir 1925 voru kaldir mánuðir að jafnaði tæplega 6 á ári, en 7 á níunda áratugi 19. aldar. Eitt ár hlýskeiðsins gamla, 1928, var alveg laust við kaldan mánuð, en þeir voru þá yfirleitt 1 til 3 á ári. Um 1980 voru að jafnaði 4 til 5 mánuðir ársins kaldir, en frá því um aldamótin síðustu er að jafnaði aðeins 1 kaldur mánuður á ári - og mjög kaldir mánuðir (græna línan) nærri því alveg horfnir (en líklega skila sér samt einhverjir á næstu árum). 

Myndin sem sýnir hlýju mánuðina er nánast spegilmynd af þeirri fyrri. Á kuldaskeiðinu fyrir 1925 voru hlýir mánuðir að jafnaði tveir á ári. Þeim fjölgaði á hlýskeiðinu upp í 5 til 6 og í þremur árum urðu þeir 10 (1939, 1941 og 1960). Á kuldaskeiðinu síðasta fækkaði hlýjum mánuðum niður í um 2 til 4 á ári, og niður í 2 um tíma upp úr 1980 (svipað og á 19.öld). Frá 1995 hefur ekkert ár komið í Reykjavík þegar enginn mánuður var hlýr. Á þessari öld hafa hlýir mánuðir oftast verið 7 til 8 á ári, flestir 10 árið 2014. Að jafnaði hefur hlýjum mánuðum á ári fjölgað um 1 miðað við hlýskeiðið fyrra - svipað má segja um mjög hlýja mánuði. 

Að sjálfsögðu er álitamál hvaða tímabil á að nota til grundvallar talninga af þessu tagi. Margir kostir koma þar til greina. Hér er sá sem liggur beinast við valinn. 

Í höfuðdráttum lítur mynstrið eins út fyrir aðrar stöðvar sem og landið allt, en munur er á árangri einstakra ára. Eins og hér hefur verið rætt áður má skipta kuldaskeiðinu 1965 til 1998 í þrennt, þrjú styttri kuldaskeið með örlitið betri árum á milli. Fyrsta þessara þriggja „örkuldaskeiða“ var hlýrra í Reykjavík heldur en annars staðar á landinu. Það voru „hafísárin“ svonefndu. Síðari tvö voru aftur á móti einna köldust á Suðvesturlandi - má sjá þennan mun á talningum fyrir Reykjavík og stöðvar í öðrum landshlutum - og landið allt.