Vetrarmeðalhiti í byggðum landsins

Veðurstofa Íslands skilgreinir veturinn sem fjóra mánuði, desember, janúar, febrúar og mars. Í flestum löndum norðurhvels telst mars hins vegar til vorsins. Það þykir ekki eiga við hér á landi þar sem mars er kaldasti mánuður ársins um það bil sjötta hvert ár að meðaltali litlu sjaldnar en desember sem er kaldastur um það bil fimmta hvert ár (að meðaltali). 

Mars er þó ólíkur hinum vetrarmánuðunum að því leyti að sól er hærra á lofti og áhrifa hennar á hitafar og náttúru gætir meir en í fyrri mánuðum. Sé vel að gáð sjást gjarnan fyrstu merki vorsins í bæði dýralífi og gróðri. Þrálátar klakabreiður vetrarins fara oft að losna í sundur. Við höfum hér á hungurdiskum oft fjallað um vorkomuna og farið í gegnum alls konar skilgreiningar á henni. 

Veturinn sem er að líða hefur verið heldur illviðrasamur. Sérstaklega kaflinn frá áramótum fram yfir miðjan mars. Hvert illviðrið á fætur öðru gekk yfir landið með samgöngutruflunum og foktjóni. Erfiðleikar voru líka til sjávarins, gæftir slæmar og sjór úfinn. Desember var hins vegar hægviðrasamur og tíminn frá miðjum mars hefur í raun verið hagstæður líka. 

Úrkoma hefur verið mjög mikil, sérstaklega um landið sunnan- og vestanvert. Svo virðist sem þetta verði úrkomusamasti vetur sem vitað er um í Reykjavík. Þegar þetta er skrifað (30. mars) hefur vetrarúrkoman mælst 558 mm, um 15 mm meiri en veturinn 1920 til 1921, en hann kemur í öðru sæti. Þá var mælt við Skólavörðustíg. Að vísu mældi Jón Þorsteinsson landlæknir heldur meiri úrkomu veturna 1829 til 1830 (579 mm í Nesi við Seltjörn) og 1841 til 1842 (594 mm við þar sem síðar var Ránargata í Reykjavík). Þessar fornu mælingar eru trúverðugar, ekki síst vegna þess að mjög þurrt var líka aðra vetur á þessum tíma. En mælitækin voru önnur og samanburður ekki alveg fullnægjandi. Samanburðartilraunir hafa ekki verið gerðar. 

Við lítum nú á hitafar á landsvísu og berum saman við fyrri ár. Veðurstofan mun gera upp vetrarhita einstakra veðurstöðva í pistli sínum. 

Við reynum að reikna vetrarhita í byggðum landsins aftur til 1824. Tölur eru mjög óvissar fram yfir 1870, en batnandi úr því. Lesendur hungurdiska ættu að vera orðnir kunnugir megindráttum hitafars á þessum tíma. Veturinn hefur hlýnað um meir en 2 stig (og munar um minna). Síðasta þrep upp á við varð um aldamótin síðustu og hefur vetrarhiti haldist svipaður síðan þá og breytileiki milli ára verið furðulítill, talsvert minni en hann var á hlýskeiðinu um og fyrir miðja 20. öld. Þetta þýðir að hiti nú er hærri en þá, þrátt fyrir að mjög hlýir vetur séu ekki fleiri. 

Ótrúlegt er að þessi breytileikabæling sé varanleg. Við gætum fengið kaldan vetur í fangið - þrátt fyrir hlýnandi veðurlag, rétt eins og veturinn 1950-51 var nærri því eins kaldur og köldustu vetur kuldaskeiðsins eftir 1965. Var þó tuttugustualdarhlýskeiðið í fullum gangi. 

Við skulum líka taka eftir því að meðalhiti vetrarins í vetur, -0,2 stig, er hærri heldur en allra nema 6 vetra á árunum 1965 og fram yfir aldamót og á hlýskeiðinu 1925 til 1964 hefði hann líka talist hlýr, þó hann hefði vissulega ekki verið í hópi þeirra allrahlýjustu þá.