Útsynningurinn að ná sér á strik

Útsynningur er orð sem tekur bæði til vindáttar og veðurlags. Á Suður- og Vesturlandi stendur vindur þá af hafi (útsuðri eða þar um bil) og hann gengur á með skúrum eða éljum. Suðvestanátt með súld og regni er yfirleitt ekki kölluð útsynningur. 

Útsynningur hefur ekki verið algengur í vetur og þá sjaldan hann hefur sýnt sig stund og stund hefur hann ekki valdið vandræðum af neinu tagi. Hann var hins vegar mjög ríkjandi í fyrravor og framan af sumri - og ekki vinsæll um þær mundir. 

Útsynningsveðurlag er kannski aðeins annað - þá leyfum við vind af öðrum áttum með öðruvísi veðri stund og stund, en útsynningur er samt „aðal“. Það má líka tala um útsynning norðaustan- og austanlands (og það var gert) - en þar er oftast úrkomulítið og stundum hið besta veður. Útsynningur er stundum mjög hvass og sé snjór á jörð getur skapast vandræðaástand, jafnvel norðanlands - og eru útsynningsveður sérlega skæð á norðurleiðinni, svosem eins og á Holtavörðuheiði og Öxnadalsheiði - sé snjór á jörð og sérstaklega ef vindáttin er vestlæg. 

En sá útsynningur sem nú gengur yfir er ekki alveg einfaldur í roðinu. Í dag (þriðjudag) mátti t.d. sjá að éljaklakkarnir voru nokkuð bældir ofantil þó þeir væru annars dæmigerðir. Ritstjórinn getur ekki hér og nú - án fyrirhafnar - greint hvað olli því - kannski var loftið sem braust yfir Grænlandsjökul ekki nógu kalt til þess að komast undir það loft sem að vestan kom - eða var það eitthvað annað? 

En svo virðist sem eitthvað „hreinræktaðra“ taki við á morgun (miðvikudag) - þó ekki lengi. Vindur virðist einkum munu plaga landið norðvestanvert - suðvesturhornið sleppur eitthvað betur (segja spár). Reikningar segja vindhraðann verða mestan á Vestfjörðum annað kvöld og fram eftir aðfaranótt fimmtudags.

Hér má sjá spá harmonie-líkansins sem gildir um miðnætti annað kvöld (miðvikudagskvöld 20.mars). Þá er mikið illviðri á Grænlandssundi og virðist það snerta Vestfirði norðanverða - og e.t.v. hluta Norðurlands líka.

Ritstjóri hungurdiska fylgist gjarnan með þessu spákorti þegar von er á útsynningi - og lítur jafnvel á það sem eins konar „útsynningsmæli“ - (sem er þó ekki alveg réttlætanlegt). Heildregnu línurnar sýna sjávarmálsþrýsting á miðnætti annað kvöld (úr líkani evrópureiknimiðstöðvarinnar), vindörvar sýna vindhraða og vindátt (rétt eins og harmonie-spáin). Litirnir sýna hins vegar það sem kallað er þykkt (eða hæð) jaðarlagsins. Mælieiningin er metrar.

Í þekktri kennslubók eftir Ronald Stull er jaðarlagið skilgreint sem svo (í lauslegri þýðingu): Jaðarlagið er sá hluti veðrahvolfsins sem er undir beinum áhrifum frá yfirborði jarðar og bregst við álagi (mótun, enska: forcing) þaðan á klukkustund eða styttri tíma.  

Þar sem efra borð jaðarlagsins er ekki endilega vel skilgreint í raunveruleikanum hverju sinni fer leit að því í líkönum fram á reikningslegan hátt. Í raunveruleikanum getur verið allnokkur munur á reiknaðri jaðarlagshæð og raunverulegri.

En það sem skiptir máli er að jaðarlagið reiknast mun þykkara í útsynningnum fyrir vestan og norðvestan land heldur en annars staðar. Það er aðallega tvennt sem veldur því: Í fyrsta lagi mikill munur á lofthita og yfirborðshita sjávar (mjög kalt loft hefur komið annað hvort sunnan að kringum Hvarf á Grænlandi - eða yfir jökulinn (mun sjaldgæfara - en líklega þó í þetta sinn). Loftið er því mjög óstöðugt. Í öðru lagi mikill vindur - hann hjálpar til við blöndun - og gerir jaðarlagið enn þykkara en ella væri.

Rauði og fjólubláu litirnir birtast á jaðarlagskortinu þegar svona stendur á - algengastir eru þeir yfir hafsvæðinu sunnan við land þegar ískalt Kanadaloft streymir af ákafa til austurs yfir hlýjan sjó - en stöku sinnum líka í norðanátt - og svo auðvitað líka í útsynningi við Vesturland eins og nú. Hæsta talan á þessu korti er 3500 metrar. 

Evrópureiknimiðstöðin segir að meir en 14 stiga munur verði á yfirborðshita sjávar og hita í 925 hPa-fletinum undan Vestfjörðum annað kvöld. Þá verður flöturinn í um 550 metra hæð. Góð kynding - líkönin eru ekki alveg sammála um varmaflæðið - en nefna samt hátt í 1000 Wött á fermetra.