Árstíðasveifla hámarks- og lágmarkshita (2)

Við höldum áfram að horfa á árstíðasveiflu hámarks- og lágmarkshita. Í dag eru það ítrustu útgildi hvers almanaksdags, svonefnd landsdægurhámörk og lágmörk.

Lárétti ásinn sýnir mánuði ársins (og rúmlega það til að við þurfum ekki að skera sumar eða vetur í sundur). Lóðrétti ásinn er hitakvarði. Efsti ferill myndarinnar sýnir hæsta hita hvers almanaksdag ársins, hæstu gildin auðvitað á sumrin. Hæsti hiti sem mælst hefur á landinu er 30,5 stig, sem mældist á Teigarhorni í Berufirði 22.júní 1939. Ekki vitum við hvenær það met verður slegið, en að því mun koma. Nokkuð „suð“ er í ferlinum, við eigum mörg hámarksdægurmet í vændum, fjölmargir dagar geta greinilega gert enn betur en hingað til. Þar á meðal er 5.mars en hann á sem stendur lægsta landsdægurhámark ársins, 12,3 stig. Veðurstöðvar sem mæla hita eru nú mun fleiri en áður fyrr og líkur á að veiða met þess vegna meiri. Við getum búist við 3-5 nýjum landsdægurmetum hámarks og lágmarks á hverju ári. 

Neðar á myndinni má sjá lágmarksdægurmetin, lægst er landslágmarkið -38,0 stig, sem mældist bæði á Grímsstöðum á Fjöllum og í Möðrudal 21.janúar 1918. Mikið suð er í lágmarksferlinum yfir veturinn - þar bíður einnig fjöldi dægurmeta í framtíðinni, jafnvel við hlýnandi veðurlag. Hins vegar er suðið áberandi minna í dægurlágmarksferlinum að sumarlagi, hæsta dægurlágmarksmet ársins er -1,1 stig. Það á 3.júlí, nokkuð nærri sólstöðum. Rétt er að taka fram að hér er einungis miðað við byggðir landsins, hálendis- og jöklastöðvar þurfa sérmeðhöndlun. 

Græni strikaferillinn á að sýna okkur spönnina á milli hámarks- og lágmarkshitans. Hún er um 30 stig að sumarlagi, en um 45 stig yfir veturinn. Tilviljun ræður því að hún er mest lágmarksmetsdaginn, 21.janúar, 52,9 stig. Dægurhámarksmet þess dags er 14,9 stig - gæti í framíðinni farið í 19 stig, hámarksspönnin á því eftir að aukast. Hiti þann dag gæti í framtíðinni farið í 19 stig eða meira og hámarksspönnin þar með í 57 stig. Fleiri dagar gætu einnig slegið þessum við. Spönnin er nú minnst 16.júlí, 25,7 stig - og getur ekki orðið minni. Lágmarksmet þess dags er nokkuð lágt miðað við árstíma, -2,1 stig, en hámarkið er lágt líka, 23,6 stig - lægsta dægurhámarksmet júlímánaðar sem stendur - gæti fallið hvenær sem er (en fær ekki nema eitt tækifæri á ári). 

Ítrasta spönn, mismunur hæsta hámarkshita og lægsta lágmarkshita landsins, er 68,5 stig. Meðaldægurhámark landsins er 19,9 stig, en meðaldægurlágmark -18,0 stig. 

Hugsa má sér hvernig umhorfs væri á Íslandi ef hámarksgildaferillinn sýndi meðalhita hvers dags en ekki útgildi. Tuttugu stiga ársmeðalhiti bendir á útjaðar hitabeltisins. Það er hærri hiti en hér hefur orðið á jarðsögulegum tíma (síðan landið varð til) - en kannski varð svo hlýtt á sambærilegu breiddarstigi á ofurhlýskeiðum eósentímans. Meðalhiti kaldasta vetrarmánaðar væri þá 15 stig, en meðalhiti hlýjasta mánaðarins 27 stig. Lágmarksferillinn með sínar –18°C minnir hins vegar á ísaldarástand og er reyndar líklegt að hitafari hafi einmitt verið þannig háttað á sumum köldustu tímabilum síðasta jökulskeiðs, hiti kaldasta mánaðar um -30 stig, en sumarhiti við sjávarmál rétt undir frostmarki. Það er nokkuð merkilegt að við fáum þó að sjá þetta ástand - þó það sé aðeins stund og stund á stöku stað á margra ára fresti. Við snertum það samt.