Vetrarhitinn - til þessa

Alþjóðaveðurfræðistofnunin skilgreinir veturinn sem þrjá mánuði, desember, janúar og febrúar. Hér á landi eru vetrarmánuðirnir fjórir, ekki nokkur leið að telja marsmánuð til vorsins. Það er þó fróðlegt að líta á hver meðalhiti „alþjóðavetrarins“ er (strangt tekið „alþjóðanorðurhvelsvetrarins“) hér á landi. Það hafa hungurdiskar gert áður á sama tíma árs.

Nú er febrúar liðinn og (bráðabirgða-)tölur liggja á borðinu. Ritstjóri hungurdiska reiknar landsmeðalhita í byggð mánaðarlega sér til hugarhægðar - en ekki er víst að aðrir sem reikna fái sömu útkomu - sömuleiðis er ekki víst að nákvæmlega sama aðferð verði notuð að ári. 

Útkoman í ár er -0,9 stig. Þetta er lægsta tala síðan (alþjóða-)veturinn 1999 til 2000, en þá var meðalhitinn -1,1 stig. Það munar reyndar litlu á hitanum nú og 2002, 2004 og 2005. 

Myndin hér að neðan sýnir landsmeðalhita alþjóðavetrarins á landinu aftur á 19. öld.

Lárétti ásinn sýnir árin, en sá lóðrétti hita. Takið eftir því að lárétti ásinn er slitinn í sundur á milli -6 og -8 stiga til þess að koma vetrinum 1880 til 1881 inn á blaðið. Kaldasti mánuður þess vetrar var reyndar mars - og dró hann meðaltalið enn neðar. Frostaveturinn 1917 til 1918 teygir sig niður undir slitið á kvarðanum. 

Súlurnar sýna hita einstakra vetra, en rauða línan sýnir 10 ára keðjumeðaltal. Örin bendir á 2015, töluvert kaldari en í fyrra og mun kaldari en 2013. Meðalhitinn nú er +0,3 stigum yfir meðallaginu 1961 til 1990, -0,4 stigum undir meðallagi síðustu tíu ára og -0,1 stigi undir meðallaginu 1931 til 1960. 

Litla línuritið til hægri á myndinni sýnir 10-ára keðjumeðaltalið eitt og sér - á því kemur vel fram hvað mikið hefur hlýnað á tímabilinu. 

Á hlýskeiðinu 1925 til 1965 komu 15 (alþjóða-)vetur þar sem meðalhitinn var undir -1,0 stigi. Slíkur hefur ekki enn komið á nýju öldinni - kemur samt einhvern tíma á næstu árum - annars er illt í efni. 

Athugasemdir

[kristinn geir steindórsson briem (IP-tala skráð) 1.3.2015 kl. 07:29]

á mínum heimaslóðum tilheyrir desember haustmánuði. vetur er janúar-mars vorið byrjar í apríl. er ekki úrkoma yfir meðaltali sem af er vetri 

[Torfi Stefánsson (IP-tala skráð) 1.3.2015 kl. 10:15]

Takk fyrir þetta Trausti. Tvær athugasemdir þó (og þrjár með smá hrósi). Ég held að flestir telji nóvember vera ekki minni vetrarmánuð en mars þannig að nær væri þá að tala um fimm vetrarmánuði hér á landi en ekki fjóra. 
Þá er það hlýnunin. Þarna er miðað við hita frá árinu 1840. Samkvæmt línuritinu virðist vera óhætt að tala um allt tímabilið frá 1840-1920 sem eina langa litlu-ísöld, svo það er nú ekki merkilegt að hlýni eftir það.

Hrósið gildir um extra-kuldatímann í kringum 1880, eða þegar vesturheimsferðirnar voru í hámarki. Með þessum veðurfarsrannsóknum fæst alveg ný sýn á Íslandssöguna og túlkun á þessu tímabili. Í stað þess að leita ástæðunnar til vondra embættismanna - og kúgunar Dana á landanum - er myndin af þessum erfiðleikaárum orðin miklu nýanseraðri. Kuldinn á þessum árum hefur skipti miklu meira máli hvað þetta varðar, jafnvel mestu máli.

[Eirk den Røde (IP-tala skráð) 1.3.2015 kl. 18:03]

Takk fyrir skemmtilegt og fróðlegt blog. Fróðir menn í Nuuk segja mér að í ár sé snjóþyngsti og kaldasti vetur síðan 1983. Ég þekki ekki hvernig samsvörunin er milli Íslands og vesturströnd Grænlands , en mig grunnar samt hún sé jákvæð (correlation=samsvörun). Þetta er bara góð ágiskun.

[Ómar Ragnarsson, 1.3.2015 kl. 20:42]

Snjóþyngslum er oft ruglað saman við vetrarfrosthörkur. Þetta gerir öldungardeilarþingmaðurinn sem telur snjóbolta í Washington sanna að NASA gaurinn sem er hér á landi nú vaði í villu og svíma með hlýnun loftslags á jörðinni. 

[Trausti Jónsson, 1.3.2015 kl. 21:58]

Það er hægt að skipta árstíðum á ýmsa vegu, jafnvel telja desember til haustsins og nóvember til vetrarins. Íslenska misseristímatalið telur vetur standa hálft árið, frá því síðla í október og fram yfir miðjan apríl. Hlýnunin á tímabilinu mælist einna best með því að sjá hversu mikið hlýrra kuldaskeið 20. aldar var heldur en 19. aldarkuldaskeiðið. Sömuleiðis hversu hlýrra 20. aldarhlýskeiðið var heldur en 19. aldarhlýskeiðið (rétt fyrir miðja 19. öld). Núverandi hlýskeið er ekki orðið nógu langt til þess að við sjáum hvort hlýnunin heldur áfram með sama hraða eða ekki. Rétt er að miklir kuldar voru á Vestur-Grænlandi upp úr 1980 - en þeir voru enn meiri upp úr 1990. Síðan hefur verið tiltölulega „hlýtt“ á Vestur-Grænlandi - en þar hefur aftur á móti verið mjög kalt að undanförnu. Hvort það er bara eitthvað skammtímafyrirbrigði eða hvort kuldinn mun standa í nokkur ár verður bara að koma í ljós. Veturinn hefur verið sérlega kaldur í Bandaríkjunum norðaustanverðum - og febrúarmánuður sérstaklega - tölur ættu að berast um það næstu daga hvar hann lendir í röðinni. Aftur á móti hefur verið mjög hlýtt í vestanverðum Bandaríkjunum og í Alaska - svo varla þekkist hlýrri tíð. Sömuleiðis hefur veturinn verið mjög hlýr á heimsvísu.