Stórgert veðurlag

Mjög stórgert veðurlag er nú ríkjandi á Atlantshafi og reyndar báðum megin þess líka. Næsta stóra lægð er væntanleg hingað síðdegis á þriðjudag (6. janúar) og fleiri eru á biðlista. En spár eru mjög reikandi og breytast mikið frá degi til dags, jafnvel þær stuttu. Það er því e.t.v. fulllangt að líta til hádegis á miðvikudag - umfjöllun gæti orðið úrelt strax á morgun (mánudag) - en leyfum okkur það samt.

Hvað sem óvissu líður má samt segja að þetta veðurlag muni halda áfram meðan Kanadakuldapollurinn (sem við köllum oft Stóra-Bola) er að velta sér í skotstöðu. Fram á miðvikudag á kuldinn að mjakast suður í átt til Bandaríkjanna - eins og sjá má á kortinu hér að neðan. Það sýnir spá amerísku veðurstofunnar um veður á hádegi (utc = okkar tími) á miðvikudaginn.

Kortið sýnir alla Norður-Ameríku - Kúba er neðst til hægri og Alaska efst til vinstri. Efri jaðar til hægri snertir vesturströnd Íslands. Jafnhæðarlínur eru heildregnar - því þéttari sem þær eru því meiri er vindurinn í flatarhæð (um 5 km). Hann blæs nokkurn veginn samsíða línunum. Litir sýna þykktina en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs - því meiri sem hún er því hlýrra er loftið.

Gríðarlegur kuldi er yfir vötnunum miklu og mikil kuldastroka langt suður um miðvesturríkin. Þykktin í miðju kuldans er minni en 4800 metrar - talað er um hugsanlegt nýtt lágmarksmet í Chicago (það mun vera um -23 stig). Aftur á móti er mjög hlýtt við vesturströnd álfunnar. Þykktin yfir Suður-Kaliforníu er meiri en 5640 metrar - jöfn því sem mest verður hér á landi um hásumar og yfir Kúbu er hún meiri en 5700 metrar. Munurinn er um 900 metrar.  

Á vesturjaðri kuldans er mikið háþrýstisvæði (við yfirborð) á hraðri leið til suðurs. Spár gefa til kynna að miðjuþrýstingur í því fari yfir 1055 hPa - sem er óvenjulegt í Bandaríkjunum - helst að slíkt mælist í Alaska og Kanada. Evrópureiknimiðstöðin teygði sig meira að segja upp í 1060 hPa - möguleikinn er fyrir hendi - en heldur ótrúlegur samt. Á sama tíma á lægðin sem verður í námunda við Ísland að vera í kringum 942 hPa í miðju - vantar ekki nema 2 hPa upp á 120 hPa mun. Við trúum því þó ekki fyrr en á er tekið.

Bylgjurnar sem kuldapollurinn vekur með heimskautaröstinni sveiflast austur um haf og allt til Evrópu. Hryggur þeirrar sem angraði okkur í dag (sunnudag) fór hratt til austurs og sama gerir hryggurinn á undan miðvikudagslægðinni. Sjá má báða þessa hryggi klessta saman á Evrópukortinu hér að neðan - en það gildir á sama tíma og það efra.

Við sjáum þar græna fleyginn fyrir austan land - og svo næsta græna fleyg á undan. Þetta eru hryggirnir tveir. Þeir virðast stranda að nokkru á gríðarlegri kaldri bylgju yfir Austur-Evrópu. Það er mjög kalt í Rússlandi miðju - en ekki eins og vestanhafs. Kuldi sem þessi er ekki óvenjulegur í Rússlandi. Aftur á móti er óvenjulegt hvað kuldinn nær langt til suðurs - rætist þetta verður mikið frost á hásléttum Tyrklands og illviðri halda áfram suður á Miðjarðarhafi austanverðu. 

Spár sem ná lengra fram í tímann gera ráð fyrir því að vestanáttin yfir Atlantshafinu muni brjótast austur um - með miklum hlýindum um miðja álfuna - en jafnframt hættu á skammvinnum ofsaveðrum undir heimskautaröstinni. Langtímaspár verið að gera mikið úr styrk rastarinnar eftir miðja vikuna og vindhraða upp fyrir 110 m/s í skotvindi (kjarna) hennar. 

Allur þessi mikli öldugangur missir smám saman hlýtt loft upp í efri hluta veðrahvolfsins og norður fyrir meginatganginn - þar myndar þetta loft hæðarhringrás, veikar hæðir og hæðarhryggi sem flækjast um næsta tilviljanakennt - og gætu um síðir hjálpað til að róa veðrið á okkar slóðum. Mikill atgangur er líka í heiðhvolfinu þessa dagana - og þar hefur hlýnað mikið frá því sem var fyrir viku - en þó ekki nóg til þess að brjóta hringrásina þar niður.