Umhleypingar (eða kannski umhleypingur?)

Orðið „umhleypingar“ er gamalt og gott og er notað um veðurlag. Í umhleypingum eða umhleypingatíð hleypur hann stöðugt til á áttinni. Þegar mest gengur á er hvasst af öllum áttum sama daginn. Ekki dugir samt að tala um umhleypinga þegar ein lægð fer hjá - síðan ekki söguna meir. Þær þurfa helst að vera margar hver á fætur annarri - ekkert endilega daglega - en helst tvær eða fleiri sömu vikuna. 

En - föst skilgreining er auðvitað engin. Erfitt er að spá umhleypingatíð - til að gera það heiðarlega þarf helst (- mikið helst í dag) að vera sýn viku fram í tímann - séu þeir ekki byrjaðir. Auðveldara er að spá því að umhleypingarnir haldi áfram - að minnsta kosti tvo til þrjá daga - kannski lengur. 

Þetta er gamalt og gott orð - kannski fornt meira að segja. Síður er að merking þess fari alveg á flot. 

Ekki meir um það. Svo virðist sem reiknimiðstöðvar séu að spá umhleypingum. Von er á slatta af nærgöngulum lægðum næstu vikuna - hverjar þeirra teljast haustlægðir og hverjar ekki veit ritstjórinn ekki. 

Kortið hér að neðan er af lager evrópureiknimiðstöðvarinnar og gildir um hádegi á fimmtudag, 4. september. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ísland er rétt neðan við miðja mynd - hún þekur mestallt norðurhvel norðan hvarfbaugs. Jafnhæðarlínur eru heildregnar. Því þéttari sem þær eru því meiri er vindurinn. Vanir geta séð að þeim fer nú hægt fjölgandi - eins og gerist þegar sumri hallar. Þykktin er sýnd í lit - kvarðinn batnar mjög sé kortið stækkað. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Sumar á Íslandi er lengst af á mörkum grænu og gulu litanna, þar heitir þykktin 5460 metrar. Góðir sumardagar eru oftast í gula litnum - en bláa litinn viljum við alls ekki sjá að sumarlagi. Haustlegt verður á örskotsstund ef bláir litir setjast að - þó ekki sé nema í tvo til þrjá daga. 

Bláu litirnir á kortinu eru þrír - sjá má örsmáan blett þar sem þykktin er minni en 5160 metrar rétt sunnan við (he-he) norðurskautið. 

Á fimmtudaginn verður lægðakerfið sem hefur ráðið okkur í dag (þriðjudag) komið austur af og skammær hæðarhryggur er á kortinu rétt fyrir vestan land - kannski með björtu veðri.  

Síðan segir reiknimiðstöðin að hver bylgjan á fætur annarri eigi að berast til okkar úr vestri - hver með sína lægð. Vindáttir hlaupa um - en verða að sögn þó aðallega á bilinu frá suðaustri (landsynningur) og suðvesturs (útsynningur) - og öðrum áttum bregður fyrir. Oftast verður hlýtt austanlands, geta samtímis verið umhleypingar á Vesturlandi - án þess að þeirra verði vart eystra? Það er nú það. 

En orðið - og merkingu þess ættu allir að þekkja - þeir sem vilja geta líka notað það í yfirfærðri merkingu um menn og málefni. Gjörið svo vel. 

Athugasemdir

[Torfi Stefánsson (IP-tala skráð) 3.9.2014 kl. 11:14]

Þessi skilningur þinn á orðinu umhleypingar er eitthvað hæpinn held ég.

Rétt er, eða þannig hef ég skilið það, að umhleypingar eigi einungis við á vetrum, þegar skiptist á frost og þýða (eða snjókoma og rigning). Umhleypingatíð er þá þegar þetta ástand varir lengi.

[Trausti Jónsson, 3.9.2014 kl. 11:54]

Þökk fyrir athugasemdina Torfi. Það kann að vera eitthvað misjafnt eftir landshlutum hvaða merkingu menn leggja í orðið. En í minni heimasveit (Borgarfirði) eru umhleypingar á öllum árstímum og skilgreinast ekki af frosti og þíðu á víxl - þótt þannig ástand fylgi þeim ofast að vetri. Á vetri geta einnig verið miklir umhleypingar án þess að almennilega þíði - sé hvöss vindátt alltaf að hlaupa til. Þórður í Skógum undir Eyjafjöllum segir í bók sinni Veðurfræði Eyfellings: „Umhleypingur var, þegar oft skipti um átt og þá var umhleypingasamt veður“ (bls.75).