Af þykkt og hita

Svokölluð þykkt er hugleikin ritstjóra hungurdiska og kemur iðulega við sögu í pistlum hans. Grunnfræðslu um hana má finna í viðhengi með fornum pistli (7. október 2010). Áhugasamir eru hvattir til að lesa það eða rifja það upp hafi þeir lesið það áður.

En í dag (miðvikudag 8. ágúst) mældist þykktin 5590 metrar yfir Egilsstöðum, í háloftathugun sem þar var gerð. Þetta er sennilega það mesta sem sést hefur hér í sumar og hugsanlegt er að morgundagurinn geri enn betur. Alla vega sýna spár það og rétt að benda á pistil Einars Sveinbjörnssonar um hlýindin - þar má m.a. sjá þykktarspákort.

En nú er það svo að þótt þykktin mæli meðalhita í neðri hluta veðrahvolfs mjög vel fréttist misvel af henni í athugunum við jörð. Erfitt er að blanda hlýju lofti niður á við þótt það rísi af sjálfsdáðum sé það hitað að neðan. Oftast vantar því talsvert upp á að hæsta mögulega hita viðkomandi þykktar sé náð hverju sinni. Ef til vill mætti á þessum vettvangi fjalla um misheppnuðustu hitabylgjuna - hún reyndist hins vegar torfundnari en fyrst var ætlað þótt eitt dæmi verði nefnt hér á eftir.

Við skulum hins vegar líta á hver hámarkshiti landsins hefur orðið mestur á hverju 10 metra þykktarbili að sumarlagi. Myndin er skýr - en samt nokkuð vandasöm og vonandi að lesendur súpi ekki hveljur.

Myndin byggir á tveimur listum - annars vegar hæsta hámarkshita landsins (mannaðar stöðvar) á hverjum einasta degi í júní til ágúst á árunum 1949 til 2008. Hins vegar er bandaríska endurgreiningin (sem nær til 2008) notuð til að reikna hæstu þykkt hvers dags í punktinum 64°N og 22°V. Síðan er hæsti hiti hvers 10 metra (1 dam) bils á þessu tímabili fundinn og niðurstaðan sett á línuritið.

Lægsta þykkt tímabilsins féll á bilið 523 til 524 dam (punkturinn lengst til vinstri á myndinni). Forvitnir skulu upplýstir um að þetta var 4. júní 1956. Hæsti hámarkshiti á landinu þann dag var 11,5 stig - og hann er bara einn á þessu þykktarbili.

Eftir því sem þykktin vex fjölgar dögum sem lenda á hverju bili. Í ljós kemur að algengasta þykkt á sumrin er 547 dam. Hæsti hiti sem mælst hefur við þá þykkt er 26,8 stig - ótrúlega há tala og sjáum við punktinn stinga sér upp úr punktadreifinni. Næsthæsta gildið er ekki nema 23,7 stig. Hér gæti verið um villu að ræða - en líka hugsanlegt að 64°N, 22°V sé ekki dæmigerður punktur þennan dag.

Eftir því sem þykktin er meiri fækkar dögum aftur og í efsta bilinu, 564 til 565 dam eru aðeins fimm dagar, þar af þrír í hitabylgjunni einstöku í ágúst 2004 og sá fjórði þremur vikum fyrr sama sumar. Fimmti dagurinn er e.t.v. misheppnaðasta hitabylgja allra tíma, 6. ágúst 1970. Þá mældist hæsti hámarkshiti landsins aðeins 18,0 stig.

En eitt af því sem vekur sérstaka eftirtekt á myndinni er að við 560 tekur punktadreifin stefnu lárétt til hægri eins og hún rekist upp undir 30 stiga múr. En það eru ekki nema 30 dagar á tímabilinu öllu sem eru með þykktina 562 dam eða meira.

Flest bendir til þess að ýmsar tilviljanir ráði því hversu vel einstök þykktarbil hitta í hámarkshita, svosem rétt vindátt, rétt blöndun, réttur tími sólarhrings og auðvitað rétt skýjahula. Séu dagarnir nægilega margir er líklegt að einhver þeirra hitti rétt. Á besta degi geta punktar meira að segja lent yfir aðfallslínunni (rauð á myndinni). Stigin 34 eru því möguleg, jafnvel við óbreytt veðurfar. Í hlýrra veðurfari myndi hins vegar tækifærum fjölga.

Margt fleira má um þetta segja. Línurit fyrir sjálfvirku stöðvarnar eingöngu er nærri því eins og þetta. Athugið að óráð er að nota þetta línurit til að spá fyrir um líklegasta landshámarkshita hvers þykktarbils - það eru mun lægri tölur. Lægsti landshámarkshiti hvers þykktarbils er enn lægri - slatti af misheppnuðum hitabylgjum.

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 9.8.2012 kl. 13:44]

Gaman væri nú að sjá svona línurit yfir líklegasta hámarkshita við hvert þykkarbil og þá ekki síður lista yfir misheppnuðustu hitabylgjunar. Alltaf gaman af glötuðum snillingum!