Árstíðasveifla skýjahulunnar

Þetta er einn af þessum tímalausu pistlum - er ekki innlegg í neina umræðu og hefur með fátt annað að gera nema sjálfan sig - og þó. Alla vega ættu æstustu veðurnörd að gleðjast yfir því að sjá gögn sem aldrei hafa verið tekin saman áður.

Við berum sum sé saman árstíðasveiflu skýjahulunnar á okkar tímum og á síðari hluta nítjándu aldar - öldinni sem í huga kynslóðar ritstjórans er sú eina rétta öld sem leið. En nú er það meira að segja komið í rugling.

Áður en kemur að myndinni verður að rifja upp að skýjahula er ekki mæld - heldur metin. Athugunarmaður giskar á hversu stóran hluta himins skýin þekja - með þeim undantekningum að ef eitthvað sést í himininn á ekki að telja alskýjað og ekki skal telja heiðskírt nema þegar ekkert ský sést á himni - hversu lítið sem það er. Síðara skilyrðið er raunar svo kröfuhart að flestir hallast til að brjóta reglurnar - og menn þykjast ekki sjá lítil há- og miðský niður undir sjóndeildarhring. En allt er það spurning um skírlífi og samvisku.

Á nítjándu öld (öldinni sem leið svo rækilega að það má ekki kalla hana það lengur) var skýjahula langoftast metin í tíunduhlutum - í anda metrakerfishreintrúar. Þegar farið var að senda veðurskeyti varð drjúgur sparnaður í því að nota tvo tölustafi þegar einn nægði og farið var að nota áttunduhluta. Reyndar er mun auðveldara að giska á eina tölu af átta heldur eina af tíu - hringurinn hefur aldrei viljað samþykkja tugakerfið - baráttulaust.

En langan tíma tók að breyta. Hér á landi var um hríð athugað í tíunduhlutum á veðurfarsstöðvum en bæði tíundu- og áttunduhlutum á skeytastöðvum - áttunduhlutana fyrir skeytamafíuna en tíunduhlutana fyrir íhaldið. En allt var þetta yfirstaðið á skeytastöðvum frá og með 1949 og annars staðar um svipað leyti.

En þessi tvíháttur skýjahulumats spillir tímaröðum. Við skulum ekki fara út í það hér í smáatriðum en svo virðist sem svæði kvarðans hafi mismikið aðdráttarafl. Níu virðist vera erfiðari tala heldur en sjö - þannig breyting á milli kvarða með einfaldri hlutfallsmargföldun gangi ekki alveg upp þegar gömul tíundahlutameðaltöl eru reiknuð í áttunduhluta. Ekki hefur verið upplýst hvernig þetta er nákvæmlega - en við skulum ekki hafa áhyggjur af því þótt það komi sennilega fram á myndinni hér að neðan.

Hún sýnir meðalskýjahulu hvers mánaðar (í áttunduhlutum) á landinu öllu á þremur mismunandi tímabilum, 1874 til 1919, 1920 til 1960 og 1961 til 2011. Takið eftir því hvað sveiflan er í raun og veru lítil.

Efsta línan (sú græna) er næst nútímanum. Við sjáum að hulan er minnst í maí en hámarkið er í júlí og annað í október. Ekki mikill munur - en samt í takt við óljósa tilfinningu um bjarta maídaga.

Línan í miðjunni nær yfir tímabilið 1920 til 1960. Þá var skýjahula mest í ágúst og einkennilega miklu munar á júní og júlí. Það að rauða línan liggur öll neðar en sú græna gæti falist í því mismunandi mati sem fjallað var um hér að ofan.

Bláa línan nær yfir tímabilið 1874 til 1919 (dönsku veðurstofuna). Breytingin frá tíunduhlutamati yfir í áttunduhlutamat gæti átt sök á því að bláa línan er neðst - og einnig eru stöðvar sem athuguðu skýjahulu mun færri en á síðari tímabilunum. En það er samt árstíðasveiflan sem er athyglisverðust. Þar eru það mars og ágúst sem keppa um lágmarksskýjahulu ársins. Þetta með breytinguna í mars gæti komið heim og saman við fleira svo sem breytingar í úrkomumagni og loftþrýstingi - en ágúst kemur verulega á óvart.

Enn er verið að taka saman upplýsingar um skýjahulu og breytingar á athugunum á henni í gegnum tíðina þannig að þessar niðurstöður má ekki taka sem endanlegar á neinn hátt. Þær er ekki heldur hægt að útleggja sem rök í veðurfarsbreytingaumræðunni.