Eru þurrir júnímánuðir í tísku?

Þótt langt sé í frá að útséð verði með júní 2012 hafa þurrkar einkennt mánuðinn fram að þessu (um mikinn hluta landsins). Víðast hvar var einnig þurrt í maí - en við fjöllum samt aðeins um júní í þessum pistli.

Samanburður úrkomu til lengri tíma er alltaf erfiður - hún er ótrúlega staðbundin og tiltölulega litlir flutningar á stöðvum eða breytingar á mælitækjum og mæliháttum geta haft mikil áhrif á mæliraðir. Samt sem áður hefur verið ráðist í gerð úrkomuvísa af ýmsu tagi í því skyni að auðvelda samanburð. Hér er litið á tvo og ná þeir báðir til landsins alls. Annar segir til um úrkomutíðni, en hinn er magnbundnari. Beggja vísanna hefur verið getið áður á hungurdiskum en rétt er samt að rifja þá lauslega upp.

Fyrst er það tíðnivísirinn. Hann er einfaldlega skilgreindur þannig að taldir eru saman allir úrkomumælidagar í mánuði (fjöldi stöðva sinnum dagafjöldi mánaðar) þegar úrkoma á stöð er 0,5 mm eða meira reiknað hlutfall milli þeirra og allra mælidaga mánaðarins. Einingin er þúsundustuhlutar. Talan 500 þýðir því að úrkoma hafi verið 0,5 mm eða meiri á helmingi allra mælidaga.

Meðaltal júnímánaða áranna 1981 til 2010 er 354 þúsundustuhlutar. Röðin nær aftur til 1926. Hæsta gildið hefur júní 1969, 570 þúsundustuhlutar - úrkomusamasti júní á landinu. Lægstur er júní  1971, með 167 þúsundustuhluta.

Þarnæstur er magnvísirinn. Hann er fenginn þannig að fyrst er landsmeðalúrkoma áranna 1971 til 2000 reiknuð. Síðan er meðaltal hvers júní reiknað sem hlutfall af þessu landsmeðaltali.

Meðaljúnímánuðurinn á árunum 1981 til 2010 átti 5,4 prósent af meðalársúrkomu. Af þessu má sjá að júní er tiltölulega þurr miðað við aðra mánuði. Það þarf nærri 19 júnímánuði til að ná ársmeðalúrkomu. Þessi vísaröð nær aftur til 1857 - ekki er þó mikið að marka fyrstu áratugina - en við látum það samt gott heita.

Úrkomusamasti júnímánuður þessa langa tímabils er júní 1868 með 12 prósent - varla hægt að treysta því - og júní 1861 nærri því eins hár? Þarnæstur er síðan 1992 með 10,7 prósent - nærri tvöfalda meðalúrkomu júnímánaðar. Sá þurrasti er hins vegar júní 1860 - en okkur er hálfilla við að treysta því - en júní 1916 er aðeins meira treystandi. Eftir 1925 er júní 1991 sá þurrasti eins og tíðnivísirinn stakk upp á.

Gott og marktækt samband er á milli vísanna tveggja. En reynum nú að snúa okkur að spurningunni í fyrirsögninni. Lítum á mynd sem sýnir vísana báða. Það þarf að rýna dálítið í smáatriðin en stækka má hana til nokkurra bóta.

Tíðnivísirinn er sýndur í bláum lit (vinstri kvarði) en magnvísirinn í rauðum (hægri kvarði). Það sem skiptir máli hér er að síðustu fimm punktar hvors vísis um sig liggja mjög lágt í myndinni (það eru þeir sem liggja lengst til hægri). Allir þessir júnímánuðir eru þurrari heldur en að meðaltali.

Það er býsna sérstakt að þetta skuli gerast mörg ár í röð - án innskots - en sjálfsagt innan marka tilviljunar. En nú virðist sem sjötti þurri júnímánuðurinn sé hugsanlega að bætast við.

Já, þurrir júnímánuðir eru í tísku. Sé horft á myndina má sjá að þetta tíðarfar í júní er sérlega ólíkt því sem var algengast 1960 til 1980 - þá var aðeins einn júnímánuður mjög þurr, 1971. Ámóta júníþurrka er helst að finna milli 1940 og 1950 og einnig á fyrstu tveimur áratugum 20. aldar. En á báðum tímaskeiðum komu þó meðalúrkomujúnímánuðir inn á milli.

Nei, þetta segir ekkert um afgang sumarsins.