Enn um skúrir og haglél

Í dag (laugardag) gerði haglél sums staðar um landið sunnanvert. Það er ekki svo óalgengt að sumarlagi hér á landi. Í leiðbeiningum um veðurathuganir er greint er á milli þriggja tegunda hagls.

(i) Snæhagl er hvítt og frauðkennt, yfirleitt 2 til 5 mm í þvermál (krækiberjastærð). Höglin eru oftast mjúk, en skoppa á jörðinni þegar þau falla. Snæhagl er algengast þegar hiti er ekki fjarri frostmarki eða í frosti, þá gjarnan á undan eða eftir snjókomu (snjóéli).

(ii) Hagl ,sem er venjulega gljáandi, myndað sem ís utan um snæhaglskjarna, 2 til 5 mm að stærð. Það er oftast blautt og skoppar ekki áberandi þegar það fellur á harða fleti. Hagl fellur venjulega samfara regnskúrum í frostlausu veðri. Þetta er algengasta sumarhaglið.  

(iii) Íshagl, það er sárasjaldgæft á Íslandi. Í því skiptast yfirleitt á glær og hvít lög og stærðin er 5 til 50 mm, jafnvel enn stærra. Lendi menn í slíku hagli hérlendis ættu þeir sé þess kostur að taka myndir af haglkornunum ásamt einhverjum kunnuglegum hlut til viðmiðunar og senda Veðurstofunni.

Það má telja víst að hagl hafi borist marga kílómetra upp eftir skúraskýi áður en það fellur til jarðar. Íshagl hefur farið tvær eða fleiri ferðir upp og niður skýið.

Mjög algengt er að sjá éljatauma niður úr skúraklökkum en að sumarlagi bráðnar ísinn yfirleitt áður en úrkoman nær til jarðar.

Í morgun (laugardag) mældist aftakaúrkoma á Kirkjubæjarklaustri (22 mm/klst). Svo mikil úrkoma á skömmum tíma getur valdið stórtjóni en þegar þetta er skrifað hefur ekkert frést af slíku að þessu sinni. 

En að lokum lítum við á kort sem sýnir spá um mættishita í veðrahvörfunum á miðnætti aðfaranótt sunnudagsins 17.júní. Hungurdiskar hafa sýnt kort af þessu tagi áður. Hér er það gott dæmi um mjög einfaldan hlut. Óvanir eru þó varaðir við textanum - það þarf ekkert að lesa hann.

Litafletirnir sýna mættishitann og tölurnar sömuleiðis, þær eru í Kelvinsstigum. Mættishiti sýnir hve hlýtt loftið yrði ef það væri dregið niður til sjávarmáls. Lægsta talan sem við sjáum er 291K það eru 18°C. Á kortinu er skipt um lit við hver 5 stig. Mörkin milli blárra og grænna lita eru við 305K en milli grænna og gulra eru við 320K.

Mættishiti vex ætíð upp á við - geri hann það ekki rís loft nánast samstundis þar til að það finnur jafnháan hita. Loft sem er 19 stiga heitt við jörð undir kuldapollinum verður því að rísa allt að veðrahvörfum - gríðarlegir skúraklakkar myndast.

Í nótt er loft í neðstu lögum kaldara heldur en 18 stig - og lítið gerist - en það sem er í gangi getur haldið áfram (sjá neðar). Það gerist líka lítið yfir sjó sem alls ekki er nægilega hlýr til að koma lofti upp í veðrahvörf.

En - þegar élin gerði í dag var mættishiti við veðrahvörf yfir Suðurlandi um 295K (22°C). Ekki var svo hlýtt við jörð, hámarkshiti á þeim slóðum aðeins 13 til 14 stig. Þá kemur dulvarminn til sögunnar.

Mættishiti í 850 hPa (um 1500 metra hæð) var 12 til 13 stig - svipaður og hámarkshitinn. Greið leið var því fyrir loft upp í 850, það nægði til þess að raki fór að þéttast í uppstreyminu og dulvarmi að losna. Evrópureiknimiðstöðin reiknar einnig út fyrir okkur hversu mörgum stigum dulvarminn í dag skilaði. Þau voru um 10 - einmitt nóg til að mættishitinn yrði jafn 22 stiga mættishitanum uppi við veðrahvörf.  

Ef við lítum aftur á kortið sjáum við töluna 343K á Grænlandshafi. Mættishitnn þar er 70 stig. Það er svo há tala að ekki er neinn grundvöllur fyrir tengslum veðrahvarfa- og yfirborðslofts.

Kuldapollurinn sjálfur (blái kjarninn yfir Vestfjörðum) er hins vegar svo kaldur að síðdegisskúrir laugardagsins hafa enst fram á nótt yfir landinu (vegna dulvarmalosunar) þrátt fyrir að yfirborðið sé orðið kalt. Um miðnætti (laugardagskvöld) var mikill úrkomubakki skammt austur af Reykjavík og þá hellirigndi á Þingvöllum. Mikið haglél var í Svínahrauni og einnig fréttist þar af þrumum og eldingum (sunnlenska.is) - komu einnig fram á eldingaskráningakerfi.

En kuldapollurinn hreyfist hratt til suðurs og verður komin suður af eftir miðjan dag (17. júní). Þá nær uppstreymi að neðan ekki veðrahvörfum - en þó e.t.v. nægilega hátt til að mynda úrkomu. Ekki skal spáð um það.