Snyrtilegur éljagangur

Eftir að snjókomubakki hraðfara lægðar fór hjá í morgun (fimmtudag) hefur síðdegis og í kvöld verið snyrtilegur éljagangur um allt suðvestan- og vestanvert landið, dæmigerður útsynningur. Mikla éljaklakka ber við himin og dimm él ganga yfir jafnvel með skafrenningi og slæmu skyggni. Að deginum er sólskinið á milli élja enn bjartara heldur en venjulega þegar það endurkastast af skýjunum og af snjóföli á jörð. Á nóttum lúrir hálkan á götum og vegum, sérlega varasöm fyrir þá sök að sólin hefur nú loksins fengið þann mátt að bræða snjó af svörtu malbiki og jafnvel sumum gangstéttum þegar hiti er nærri frostmarki.

Við lítum nú á mynd úr veðursjá Veðurstofunnar á Miðnesheiði á miðnætti (aðfaranótt föstudags 9. mars).

Mér er reyndar alltaf um og ó að skrifa um ratsjármyndir - þekkingin á þeim er nefnilega ekki upp á marga fiska á hungurdiskum. En lituðu flekkirnir sýna úrkomu og ský. Best sér veðursjáin hálfbráðinn snjó (slyddu) en einnig sjást dropar og snjóflyksur. Þessar úrkomutegundir eru þó misháværar og reiknikúnstir þarf til að ná út raunverulegri úrkomuákefð. Það reynir hugbúnaður veðursjárinnar að gera og stingur sjálfvirkt upp á ágiskuðum magntölum. Það eru þó ekki þær sem sjást á þessari mynd - heldur styrkur endurkastsins.

Úrkoma mun mest í örsmáum rauðum blettum og einnig allmikil í gulu og jafnvel grænu. Éljabakkarnir eru mjög óreglulega dreifðir en ef maður horfir nógu lengi á myndaraðir virðist manni einna helst að þeir raði sér aðeins i línur samsíða vindáttinni. Ekki er það þó víst í þessu tilviki.

Það að dreifingin er svona óskaplega óregluleg bendir e.t.v. til þess að vel sé hrært í grautnum - enda er loftið afskaplega óstöðugt. Á miðnætti voru veðrahvörfin í 400 hPa-fletinum yfir Keflavík (um 7 km hæð) og höfðu um hádegi farið niður í 5 kílómetra, loftið er afskaplega vel blandað upp í þá hæð. Vindátt er mjög svipuð frá jörð og upp fyrir veðrahvörf. Í þeim er nú -47 stiga frost.

Á veðursjármyndunum (sjá vef Veðurstofunnar) er hægt að fylgjast með hreyfingu hverrar éljaeiningar fyrir sig. Sé það gert kemur í ljós að hver þeirra lifir fáeinar 15-mínútur (bil milli mynda) en þær breyta sífellt um lögun. Klakkarnir eru samsettir úr nokkrum uppstreymiseiningum hver sem taka við völdum hver á fætur annarri - verða misöflugar og deyja svo. Ekki er víst að hraði klakkanna sé sá sami og vindhraðinn heldur er líklegt að þær éti sig í gegnum vindinn - búandi til sína eigin afstæðu hringrás. Inn - upp - út.

Í svona veðurlagi er algengt að klakkaský „festist“ á fjöllum. Þegar óstöðugt loft rekst á fjall rís það ósjálfrátt og myndar (misöflugt) ský sem dælir upp hverri uppstreymiseiningunni á fætur annarri. Þegar þetta bætist við það að vindur er oftast meiri á fjöllum heldur en í byggð getur verið nokkuð samfelldur skafrenningur á fjallvegum í éljagangi. Þetta hafa margir reynt.

En lítum líka á eitt spákort. Það gildir reyndar klukkan 6 á föstudagsmorgni.

Jafnþrýstilínur eru heildregnar og og svartar. Innsti hringurinn í lægðinni er 972 hPa. Lægðin er að grynnast en beinir enn til okkar suðvestanátt - sem síðar snýst meira í hávestur (sé að marka spár). Lituðu fletirnir sýna mættishita í 850 hPa-fletinum - en mættishita má líka kalla „þrýstileiðréttan“ hita því þetta er sá hiti sem loftið fengi ef það væri dregið niður að 1000 hPa. (Það verður að taka fram að þrýstileiðréttur hiti er ekki heppilegt nafn - þótt það sé notað hér til skýringar).

Daufar punktalínur sýna hita í 850 hPa - punktalínan sem liggur inn á Ísland sýnir -10 stig. En ef við berum litina saman við kvarðann kemur í ljós að mættihitinn yfir landinu vestanverðu er um 3°C. Ætli það verði ekki nálægt hitanum yfir hádaginn á morgun (föstudag)?

Það má benda á að hægt er að fá neðri myndina aðeins betri með því að fara inn í hana - smella þar til hún kemur inn ein og sér - og síðan smella aftur og þá á hún að birtast í aðeins skárri upplausn. En þetta vita sjálfsagt allir lesendur. Ratsjármyndin er hins vegar harla léleg.