Mikið um að vera - vetur í hámarki á norðurhveli?

Við lítum nú á tvær útgáfur af sömu háloftaspánni. Fyrri gerðin hefur oft verið sýnd hér á hungurdiskum áður - en sú síðari ekki. Ástæða þess að báðar útgáfur eru sýndar hér er eingöngu uppeldisleg.

Undanfarna daga hefur meginkuldapollur norðurhvels (Stóri-Boli) verið á hringferð vestan Grænlands af fullu afli vetrarins. En nú þegar er farið að hlýna sunnar á hvelinu og smám saman mun þrengja að vetrinum á næstu vikum. Styrkur Stóra-Bola gengur í öldum - hann veikist lítillega og styrkist á víxl. Á næstunni gerir hann sig áfram gildandi - en spurningin er hvort hann heldur sambandi við heimskautaröstina - eins og hann virðist eiga að gera næstu daga. En lítum á hina venjulegu gerð kortsins - spá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir á hádegi á sunnudag (4. mars).

Höfin eru blá, löndin ljósbrún. Ísland er neðan við miðja mynd. Bláu og rauðu línurnar sýna hæð 500 hPa-flatarins í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Því þéttari sem línurnar eru því meiri er vindurinn milli þeirra. Þykka, rauða línan markar 5460 metra hæð, en þynnri rauðar línur eru við 5820 metra og 5100 metra hæð. Almennt má segja að því lægri sem flöturinn er því kaldara er veðrahvolfið.

Við sjáum hvernig heimskautaröstin hringar sig um norðurhvelið, hún er þar sem jafnhæðarlínurnar eru þéttastar. Áberandi minni kraftur er í henni yfir austanverðu hvelinu heldur en því vestanverðu. Við sjáum líka að línurnar eru þéttari í kringum Stóra-Bola (bókstafurinn K) og fylginaut hans yfir Ellesmereeyju (L) heldur en almennt er norðan við röstina. Það er varla að við getum talað um bolaröst um þessar þéttari línur - en gerum það samt - sögunnar vegna.

Við sjáum að heimskautaröstin og bolaröstin snertast yfir Suður-Grænlandi. Við getum tekið eftir því að þar er heimskautaröstin í hæðarbeygju - en bolaröstin í lægðarbeygju. Heimskautaröstin hefur betur - en hryggurinn hreyfist hratt til austurs. Við Nýfundnaland er hraðfara bylgja sem er á leið til norðausturs. Þegar hún fer hjá suður af beygjunni á bolaröstinni kippir hún í Stóra-Bola, stelur hluta hans og fer með inn á Grænlandshaf - en Grænland stendur fyrir og miðja Bola hrekkur undan.

Ef trúa má spám myndar útskotið nýjan kuldapoll á Grænlandshafi á aðfaranótt þriðjudags. Hann gæti valdið afar vondu veðri hér á landi á þriðjudag og miðvikudag. En munum að hungurdiskar spá ekki veðri og í raun og veru eru fleiri (mildari) möguleikar í stöðunni heldur en hér er lýst.

Síðara kortið er alveg eins - en þó allt öðru vísi. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru hér svartar og eru nærri því nákvæmlega þær sömu og á fyrra korti (teiknipakkarnir draga þær þó ekki nákvæmlega eins). Lituðu fletirnir sýna þykktina. Helfjólublátt er kalt og hér sést Stóri-Boli sérlega vel í öllu sínu veldi.

Sjá má daufar útlinur landa - kortið þekur ámóta svæði og það fyrra, Spánn og Norður-Afríka eru fyrir mðju neðst. Ísland er rétt neðan við miðja mynd, rauða línan - sem sýnir lægðardragið er á sama stað og á efra kortinu. Þykktin í miðju Bola er um 4740 metrar og á öllu fjólubláa svæðinu er hún minni en 4920 metrar. Grænland á að sjá um að þessi mikli kuldi komist ekki austurfyrir. Grænu litirnir byrja við 5280 metra og er enn einn skammturinn af hlýju lofti á leið um Svalbarða.

Við sjáum að í öllum aðalatriðum fylgjast jafnþykktarlitir og jafnhæðarlínur að - en það misgengi sem sést er afskaplega mikilvægt og það alveg sérstaklega þar sem kalt loft sækir að. Það nefnum við riða (þykktar- og hæðarlínur mynda net).