Órólegir dagar á Norður-Atlantshafi

Nú fara í hönd nokkrir mjög órólegir dagar á Norður-Atlantshafi. Mesta „fjörið“ virðist þó ætla að verða sunnan við okkur - en samt er rétt að gefa því gaum því ekki má mikið út af bera. Margra daga spár eru því mjög óræðar. Lægð er nú að fara yfir landið og einhver óvissa fylgir vestanáttinni sunnan við hana. Við látum Veðurstofuna og aðra til þess bæra aðila fylgjast með því. En tvær lægðir virðast vera í byrjunarstöðu í dag - tilbúnar til ferðar um Atlantshafið.

Sú sem er fyrr á ferðinni er nú vestsuðvestur af Asóreyjum - um 1000 hPa í lægðarmiðju og hreyfist til norðausturs. Þessi lægð er búin að vera í bið í nokkra daga. Um tíma var allt eins búist við því að hún fengi tilverustimpil frá fellibyljamiðstöðinni i Miami og yrði þar með að stafrófsstormi, Tammy - en af því varð ekki. Mjög hlýtt loft er þarna á sveimi, þykktin hátt í 5700 metrar þar sem mest er.

Síðari lægðin er þegar þetta er skrifað yfir Indiana-fylki í Bandaríkjunum og er á leið austur. Þrýstingur í lægðarmiðju er um 1008 hPa. Þar er einnig mjög hlýtt sunnan við lægðarmiðjuna. Eins og spár liggja nú fara báðar þessar lægðir til norðausturs fyrir suðaustan land. En höfum í huga að lægðir eru ætíð nokkuð reikular í spori.

En lítum á háloftaspákort sem gildir kl. 18 - síðdegis miðvikudaginn 23. nóvember. Það ætti að vera föstum lesendum hungurdiska kunnuglegt. Svörtu heildregnu línurnar sýna hæð 500 hPa flatarins í dekametrum og rauðu strikalínurnar tákna þykktina, hún er einnig mæld í dekametrum (dam = 10 metrar). Því meiri sem þykktin er - því hlýrra er loftið. Því þéttari sem svörtu hæðarlínurnar eru því hvassara er í 500 hPa-fletinum en hann er eins og kortið sýnir í 5 til 6 kílómetra hæð.

Fyrri lægðin er þar sem stórt, rautt X er á áberandi stað suður í hafi. Þar má sjá dæmigert útlit dýpkandi lægðarbylgju. Bæði jafnhæðar- og jafnþykktarlínur eru mjög þéttar og þær síðarnefndu mynda form sem stingur sér inn í vindstrenginn, hér úr suðsuðaustri. Þeir sem sjá vel ættu að finna lítinn hring rauðra strikalína undir X-inu. Það er 5640 metra jafnþykktarlínan. Í kringum X-ið eru settar litlar rauðar og bláar örvar sem sýna hlýtt og kalt aðstreymi sem fylgir bylgjunni. Feitari strikalína sýnir lægðardragið sem síðar verður að lokaðri háloftalægð - í þann mund sem lægðin við jörð nær mestum þroska.

Hér má líka benda á „samlokuform“ það sem jafnhæðar- og jafnþykktarlínur mynda í vaxandi riðalægðum. Jafnþykktarlínurnar (þær rauðu) fylgja formi vinstrihandar sem lögð er á rönd norðvestan við X-ið, en jafnhæðarlínurnar fylgja formi hægri handar sem lögð er á sama hátt suðaustan við X-ið.

Hin lægðin - sú seinni - er merkt við vinstri jaðar kortsins með X-i. Þar má ef vel er að gáð sjá sömu skipan hæðar- og þykktarlína.

Hér við Ísland er frekar kalt loft, þykktin er í kringum 5200 metrar. Þetta er ekki mjög kalt miðað við árstíma en hins vegar ansi svalt miðað við það sem hér hefur verið að undanförnu. Þegar best lét var þykktin á rólinu 5460 til 5500 metrar og hefur því lækkað um 260 til 300 metra. Það samsvarar 13 til 15°C.

Hið raunverulega kalda loft er yfir Labrador og vestan Grænlands þar sem þykktin er á bilinu 5000 til 5100 metrar. Stóra, bláa örin á kortinu er sett til að sýna framrás kaldasta loftsins. Vestari lægðin mun halda frekari framsókn þess eitthvað í skefjum þar til hún er komin framhjá.

En nú er spennandi að sjá hvað verður úr þessum tveimur lægðum. Þótt nú séu innan við tveir sólarhringar þar til fyrri lægðin fer hjá eru spár ekki orðnar sammála um braut hennar. Hirlam-spáin sú sem hér er notuð fer með lægðina milli Íslands og Færeyja og keyrir hana niður í 941 hPa - ansi krassandi. Evrópureiknimiðstöðin er nú með lægðina aðeins sunnar en kemur miðjuþrýstingi niður í 939 hPa. Bandaríska spáin er með lægðina sunnan við Færeyjar og heldur grynnri.

Sleppum við? Það vita hungurdiskar ekki - en rætist hirlam-spáin hvessir eitthvað austanlands um tíma. Þegar svona ört dýpkandi lægðir fara hratt hjá þá rífa þær niður veðrahvörfin - aðallega rétt vestan lægðarmiðjunnar - en líka á allstóru svæði vestan og norðvestan við. Í þessu tilviki við Ísland og þar vestur af. Við slík skilyrði snarast stundum „aukalægðir“ út úr norðvesturjaðri meginlægðanna. Í þessu tilviki gerðist það þá þannig að vesturjaðar háskýjabakka þeim sem fylgir lægðinni kastar út aukakróki sem myndar élja- eða skúrabakka sem talsvert getur rignt eða snjóað úr. Hvort það gerist nú vitum við ekki enn.

Síðarl lægðinni er svo spáð gríðarkröftugri á leið um Skotland og Suður-Noreg á laugardag og sunnudag.

Margar spurningar vakna á órólegum dögum sem þessum.