Tyggjum enn fleiri septembermet

Veðurþættir eru fleiri en hiti. Þar á meðal eru loftþrýstingur, úrkoma, snjóhula o.s.frv. Allir veðurþættir eiga sín met en stundum er erfitt að leita þau uppi eða þá að mikil óvissa er með mælingar.

Daglegar loftþrýstimælingar eru aðgengilegar hér á landi aftur til 1.mars 1822. Talsvert er einnig til af eldri mælingum en kvörðun þeirra er óvissari. Ein mæling á dag er ekki líkleg til að veiða lágþrýstimet því djúpar lægðir eru oft krappar og berast hratt yfir. Loftþrýstimælingar eru ætíð miðaðar við sjávarmál.

Lægsti loftþrýstingur sem mælst hefur í september hér á landi er 952,9 hPa. Það var í ofboðslegu illviðri sem gekk yfir þann 20. september aldamótaárið 1900. Lægðin var að uppruna gamall hitabeltisstormur eða fellibylur sunnan úr höfum. Þetta var fyrir tíma nafngifta á hitabeltisstormum. Bandaríska fellibyljastofnunin National Hurricane Center er sífellt að bæta gagnagrunn með upplýsingum um staðsetningu fellibylja og nær grunnurinn aftur til 1851. Þar má sjá að þessi ákveðni fellibylur var númer 2 það árið, við skulum kalla hann einhverju B-nafni, t.d. Boða. Um svipað leyti jafnaði flóðbylgja annars fellibyls borgina Galveston í Texas í rúst og þúsundir manna drukknuðu. Er það mesta manntjón í fellibyl í Bandaríkjunum.

Það síðasta sem skrá fellibyljamiðstöðvarinnar segir af Boða er að hann var staddur á 41,5°N, 49,8°V, kl. 6 að morgni 19. september. Trúlega hefur hann verið kominn lengra en það er reyndar vafasamt að tala um hreyfingar fellibylsmiðjunnar sjálfrar í þessu sambandi heldur fremur hlýloftsins sem fylgir honum. Þannig má vel vera að sjálf miðjan hafi setið eftir meðan hlýja loftið var skorið ofan af og því stolið í lægðina Boða sem fór til Íslands.

Ég fjallaði nokkuð um þennan fellibyl í grein sem birtist í tímaritinu Veðrinu 1977 (sjá tilvitnun neðst í blogginu). Ég hef nú raunar skipt um skoðun á sumu sem þar stendur. Þar að auki eru þrýstitölur á Íslandskortunum í greininni ekki alveg réttar vegna þess að unglingurinn gleymdi í ákafa sínum að leiðrétta fyrir þyngdaraflinu. Tölurnar á kortunum eru því aðeins of lágar. Greinin er aðgengileg á timarit.is.

Lágmarksþrýstingurinn sem nefndur var hér að ofan, 952,9 hPa er morgunathugunin í Stykkishólmi. Næsta öruggt er að þrýstingur hefur verið lægri en þetta á sunnanverðum Vestfjörðum á sama tíma. Ég mun ef til vill tíunda eitthvað af sköðunum síðar á þessum vettvangi.

Þetta gamla met var næstum því slegið 1. september 2002 þegar fádæma djúp lægð, miðað við árstíma, gekk yfir landið. Þýstingur var á þeim tíma mældur ótt og títt víða um land. Ekki er vitað til þess að um hitabeltisstorm hafi verið að ræða, en talsverðir skaðar urðu í veðrinu. Ekkert þó í líkingu við það sem gerðist rúmum eitt hundrað árum áður.

Hæsti þrýstingur sem mælst hefur í september hér á landi er 1038,3 hPa og mældist á Akureyri þann 28. september 1983. September var talinn hagstæður það árið eftir eitt versta sumar sem um getur á Suður- og Vesturlandi. Meðalhiti í september þetta ár var 6,6 stig í Reykjavík.

Tilvísun:

 Trausti Jónsson (1977): Fárviðrislægðin 20. sept. aldamótaárið 1900. Veðrið, 20. árgangur bls.39-42.