Óvissar úrkomuspár

Það er óvenjulegt að sjá jafnmikilli úrkomu spáð í Reykjavík og nú er gert. Tölur upp í meir en 50 mm á sólarhring hafa sést - sömuleiðis sjást spár um meir en 6 mm klukkustundarúrkomu. Fremur óvenjulegt hvort tveggja, sólarhringsúrkomumet nóvembermánaðar í Reykjavík er 46,8 mm, sett 1902 (óstaðfest gildi), en á síðari áratugum er mest vitað um 35,2 mm á sólarhring. Það var 1993. Klukkustundarákefðarmet nóvembermánaðar er 4,8 mm í Reykjavík. Rétt er þó að taka fram að mjög mikil óvissa er í spánum - meiri en stundum áður.

Útgildavísar evrópureiknimiðstöðvarinnar auðvelda mjög mat því hversu óvenjulegir veðuratburðir sem koma fram í spám eru. Vísarnir byggja á reynslu - „vita“ hversu algengt það veður er sem verið er að spá. Það er hins vegar með þessa vísa eins og annað, rétt er að trúa þeim ekki í blindni og greinilegt að talsverða reynslu þarf til að meta þær upplýsingar sem þeir vísa á. 

Orðið „útgildavísir“ er þýðing á því erlenda „extreme forecast index“, EFI, en „halavísir“ reynir að íslenska „shift of tail“, SOT. - Þýðingar þessar hafa ekki öðlast hefðarrétt (né annan) og aðrar (og vonandi betri) munu e.t.v. sýna sig síðar. 

Hér verða vísarnir ekki skýrðir frekar, en þess þó getið að veðurfræðingum er sagt að hafa varann á ef útgildavísirinn fer yfir 0,9 - og sömuleiðis ef halavísirinn (nafnið vísar til hala tölfræðidreifingar) nálgast 2,0 - hér er hann hins vegar vel yfir 2 á allstóru svæði yfir Suðvesturlandi - og fer hæst í 3,2 - það er óvenjulegt, gildið 0,0 mun algengt.

En í hverju fellst óvissan? Einn þátturinn er sá að líkan evrpópureiknimiðstöðvarinnar er ekki með full tök á landslagi. Ítrustu landslagsbundnu úrkomuhámörk koma illa fram - sömuleiðis svonefndir úrkomuskuggar - svæði í 10 til 20 km fjarlægð frá fjöllum sem vindur blæs frá. 

Kortið sýnir úrkomu laugardagsins - eins og reiknimiðstöðin vill hafa hana. Reykjavík er inni á svæði þar sem hún er meiri en 40 mm, en minni en 80. Við sjáum greinileg áhrif fjalla og vindáttar í lögun lituðu svæðanna. Hæsta talan er á Mýrdalsjökli 122 mm - það er ekki sérlega óvenjuleg sólarhringsúrkoma þar.

En lítum líka á spá harmonie-líkansins frá því kl. 12 á hádegi (föstudag).

Harmonie-líkanið „sér“ landslagið mun betur. Hér sjáum við uppsafnaða úrkomu frá hádegi á föstudag til laugardagskvöld (36 klst). Tökum við allt bókstaflega má sjá að úrkoma á Veðurstofunni verður um 50 mm - en ekki á einum sólarhring heldur einum og hálfum. Mikið jú, en varla met (kannski nær sólarhringurinn þó tölunni frá 1993 - alveg hugsanlegt).

En þetta er bara ein spáruna - tölurnar hafa sveiflast mjög til og frá frá einni runu til annarrar. Svo virðist sem lítilsháttar munur í vindhraða og vindstefnu og smáatriði í rakaaðstreymi úr suðri hafi miklar afleiðingar - sérstaklega þegar kemur fram undir kvöld á laugardag.

En það er þó bót í máli að enginn klaki eða snjór er á jörð - og vatn ætti að ganga niður og renna greiðlega fram víðast hvar. Úrkoma þessi er greinilega tengd fjöllum þannig að lækir úr þeim vaxa sjálfsagt víða úr hófi og aur gæti komist í þá. 

Hitavísir reiknimiðstöðvarinnar er líka í hæstu hæðum. Rigningin hér syðra veldur þó því að ólíklegt er að hitamet verði slegin þar sem úrkoman er hvað mest. Hæsti hiti sem mælst hefur í Reykjavík í nóvember er 13,2 stig - á sjálfvirku stöðinni þann 19. árið 1999, 12,6 stig sama dag á mönnuðu stöðinni. Dægurhámarksmetin í Reykjavík þessa dagana eru mörg á bilinu 11 til 12 stig. 

En hungurdiskar láta Veðurstofuna alveg um spár - og hvetur lesendur til að fylgjast með spám og viðvörunum hennar. 

Hálfur nóvember

Þá er hálfur nóvember liðinn (rétt einu sinni). Meðalhiti hans í Reykjavík er 4,1 stig, +2,1 stigi ofan meðallags 1961-1990, og +0,7 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára og í 9.sæti (af 18 á öldinni). Á öldinni var fyrri hluti nóvember hlýjastur 2011, meðalhiti þá var 6,7 stig, en kaldastur var hann 2010, meðalhiti -0,5 stig. Á langa listanum er hiti fyrstu 15 daga mánaðarins í 28. sæti (af 143). Hlýjast var 1945, meðalhiti 8,2 stig, en kaldast 1969, meðalhiti -2,6 stig.

Á Akureyri er meðalhiti það sem af er mánaðar 2,5 stig, 2,1 stigi ofan meðallags 1961-1990, en +0,8 stig ofan meðallags síðustu tíu ára.

Hiti er ofan meðallags síðustu tíu ára á flestum veðurstöðvum landsins, þó ekki alveg öllum. Jákvæða vikið er mest á Hólmavík, +1,4 stig, en mest er vik neikvætt við Búrfell og í Þykkvabæ, -1,0 stig.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst aðeins 14,5 mm - rúmur þriðjungur meðalúrkomu - en 65,4 mm á Akureyri, hátt í þreföld meðalúrkoma.

Í Reykjavík hafa sólskinsstundirnar mælst 25,2 það sem af er mánuði - og er það í meðallagi.