25.1.2017 | 20:59
Hversu mikið hefur hlýnað?
Tilefnið er að einhverju leyti frétt um að hiti á Íslandi hafi hækkað um þrjú og hálft stig á síðustu 100 árum. Ritstjóri hungurdiska hvorki heyrði né sá fréttina - nema á vef RÚV - og hefur ekki athugað við hvað var átt nákvæmlega, hvort t.d. verið var að tala um °F eða °C eða hvort átt var við síðustu 100 ár - eða hvort átt var við að hlýnun sem nú væri í gangi samsvaraði 3,5 stigum á 100 árum - eða hvort um einhverja framtíðarsýn var að ræða.
En hlýnunina má setja fram á ýmsa vegu. Það sem hér fer á eftir er að vissu leyti beint framhald á tveimur pistlum sem birtust á hungurdiskum 28. apríl og 1. maí 2016.[Sjá viðhengi].
Lítum á (stappfulla) mynd:
Lárétti ásinn sýnir ár, sá lóðrétti ársmeðalhita í Stykkishólmi. Við höfum mjög oft horft á þessar súlur - síðast á nýársdag. Rauði ferillinn sýnir 30-árakeðjur, sá græni 100-árakeðju - höfum líka séð þær áður.
Bleiki ferillinn þarfnast sérstakra skýringa. Hann sýnir línulega leitni hitans miðað við ýmis tímabil. Fyrsti punkturinn (lengst til vinstri) nær til alls tímabilsins 1798 til 2016. Leggjum við það allt undir reiknast leitnin (hlýnunin) 0,8 stig á öld. Eftir því sem lengra kemur til hægri á myndinni styttist tímabilið sem til viðmiðunar er. Við getum þannig lesið árið af lárétta kvarðanum - farið upp að bleiku línunni og séð hver leitnin reiknast - hefðum við ákveðið að byrja að reikna það ár.
Í ljós kemur (ekki á óvart) að hún er mjög misjöfn eftir því hvar byrjað er. Það skiptir ekki svo miklu hvar við byrjum á 19. öld. Mest er hún þó sé byrjað um 1860, leitnin þaðan er um 1,1 stig á öld. Nítjándualdarhlýskeiðið var þá liðið. - Við sjáum líka á hitaferlinum sjálfum (súlurnar) að við gætum túlkað allt tímabilið fram yfir 1920 sem einhvers konar jafnstöðutíma - svo fari að hlýna.
En ef við byrjum leitnireikningana eftir að hlýna tekur kemur snögg dýfa í leitnina - það hlýnaði fjarskalega skyndilega. Hefðum við ákveðið að byrja t.d. árið sem Veðurstofan fór að gefa út tímaritið Veðráttuna (1924) - fáum við aðeins út 0,3 stig á öld sem langtímaleitni. - Lágmarksleitni fáum við með því að velja 1927 til 2016, 0,24 stig á öld. -
Svo bætir í eftir því sem aftar kemur í hlýindaskeiðið gamla (vægi þess minnkar) og kuldaskeiðið 1965 til 1995 fær meira og meira vægi.
Ef við gleymum gamla hlýindaskeiðinu alveg - og ákveðum að byrja leitnireikninga inni á kuldaskeiðinu kemur í ljós að hlýnunin síðan skilar gríðarháum tölum. Byrjum við 1979, á kaldasta ári kuldaskeiðsins, verður leitnin meir en 5 stig á öld og fer svo hæst í 6,5 stig á öld - ef við ákveðum að miða við 1994 til 2016 - sannkölluð óðahlýnun.
Að vera að reikna leitni fyrir styttri tíma en 30 ár er reyndar alveg glórulaust - en við látum það samt eftir okkur til skemmtunar - og fáum lægri tölur á síðari árum - en samt vel jákvæðar - kringum 2 stig á öld.
Hér er auðvitað margt sem vekur umhugsun. Hvar á að byrja? Er hlýindaskeiðið gamla hluti af hnattrænni hlýnun? Var kuldaskeiðið afturhvarf til þess eðlilega. Ritstjóri hungurdiska velti vöngum í tilvitnuðum pistlum og fer ekki að endurtaka það nú.
En - við skulum hafa í huga að leitnireikningar yfir tímaraðir á norðurslóðum sem ekki ná aftur fyrir hlýskeiðið gamla eru varasamir - sýna óðahlýnun eða afleiðingar óðahlýnunar sem við vitum ekki hvort endist. - Geri hún það er verulega illt í efni.
Við gætum líka farið út í að framlengja keðjur. Það má gera á ýmsan veg. Ef við t.d. tökum síðustu uppsveiflu 30-ára ferilsins á myndinni (rauður) - samsvarar hún um 3,8 stigum á öld, brekka 100-ára keðjunnar er aðeins um 0,9 stig á öld, og fimm og tíu ára keðjur sýna meir en 5 stig á öld - sé tíminn frá síðustu lágmörkum þeirra aðeins tekinn.
Við getum því í raun bara valið okkur þá tölu sem við teljum henta, en munum: Leitnireikningar einir og sér eru einskis virði í veður- eða veðurfarsspám (þó gagnlegir geti þeir verið í greiningum).
Bloggfærslur 25. janúar 2017
Um bloggið
Hungurdiskar
Færsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (16.5.): 322
- Sl. sólarhring: 472
- Sl. viku: 1171
- Frá upphafi: 2354394
Annað
- Innlit í dag: 300
- Innlit sl. viku: 1046
- Gestir í dag: 282
- IP-tölur í dag: 274
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010