Og úrkoman líka

Úrkoma í Reykjavík það sem af er júní (fram á kvöld þann 25.) hefur mælst 102,4 mm. Það er meira en áður hefur mælst í júní öllum síðan 1887 en á sama tíma þá var úrkoman í Reykjavík samtals 113,2 mm - og endaði í 129,0 mm í mánaðarlok. Varla náum við því nú, en það er samt hugsanlegt - verði úrkoman sem nú er spáð að kvöldi mánudagsins þ. 30. meir en hálfum sólarhring fyrr á ferðinni - eða eitthvað óþekkt úrkomusvæði sýni sig. Meðalúrkoma í júní 1971 til 2000 er 45 mm í Reykjavík. 

Í fljótu bragði sýnist úrkomudagafjöldinn (sólarhringsúrkoma 0,1 mm eða meiri) í Reykjavík í júní vera kominn upp í 20 og fjöldi daga með úrkomu 1,0 mm eða meira er 16. Síðarnefndu dagarnir eru að meðaltali 11 í júní og ljóst að júní nú er langt fyrir ofan það, en flestir hafa dagarnir hins vegar verið 22 (1,0 mm eða meir) og ljóst að núlíðandi júní nær ekki þeim fjölda (það var líka 1887). Þess má geta að samkvæmt bókum mældist úrkoman í júní 1887 aldrei minni en 1 mm á dag - sem bendir til þess að athugunarmanni hafi ekki þótt taka því að geta minni úrkomu. Heildarúrkomudagafjöldinn gæti því hafa verið meiri - miðað við núverandi athugunarhætti. 

En Reykjavík er sá staður á landinu þar sem úrkoma er mest umfram meðallag að þessu sinni, en hún er komin yfir meðallag á mörgum stöðvum á Suður- og Vesturlandi. Austanlands hefur úrkoma það sem af er mánuðinum verið undir meðallagi - en ekki svo að afbrigðilegt teljist.

Í Reykjavík munar mikið um úrkomuna að kvöldi 17. júní (sjá sérstakan pistil) og sömuleiðis úrkomu síðustu tveggja daga - samtals 45 mm (nærri helmingur heildarinnar). 

En - varðandi júní 1887. Þá var meðalhitinn aðeins 8,7 stig er er yfir 11 nú. Í textahnotskurn segir: Veðrátta í júní 1887 var kalsa- og vætusöm, alhvítt varð í Reykjavík snemma morguns þann 14. 

Smávegis um rigninguna 17. júní

Eins og fram hefur komið hefur aldrei rignt jafnmikið í Reykjavík á þjóðhátíðardaginn og nú. Heildar úrkoma var 22 mm. 

Tölvuspár náðu góðu taki á rigningunni með að minnsta kosti 4 daga fyrirvara. Við lítum á nokkur spákort. Það fyrsta er úr runu evrópureiknimiðstöðvarinnar frá hádegi 15. júní - 57 klst áður en rigningin náði hámarki. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hér má sjá úkomuákefð (litir), sjávarmálsþrýsting (heildregnar línur) og vindátt og vindstyrk (hefðbundnar vindörvar). Blái liturinn sem liggur inn yfir landið suðvestanvert segir að rignt hafi 5 til 10 mm á þremur klst áður en spátíminn rennur upp, eða 1,7 til 3,3 mm að jafnaði á klukkustund. Ólíklegt er að sú úrkoma falli jafn á klukkustundirnar þrjár og líklegt að mesta klukkustundarákefðin á tímabilinu sé jafnvel meiri. Rétt „svar“ fyrir Reykjavík var 9,9 mm frá kl. 18 til 21.

Ekki var farið að rigna um hádegi þann 17. en næsta kort sýnir sama tímabil og kortið að ofan - en að þessu sinni úr spárununni sem byrjaði kl. 12 (kom reyndar ekki í hús fyrr en eftir kl. 18).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Þetta kort er mjög svipað því fyrra. Enn er 3 klst. úrkoma sögð 5 til 10 mm á 3 klst milli kl. 18 og 21. Engin tíðindi hér umfram fyrri spá.

Síðasta kortið sýnir spá harmonie-líkansins um úrkomu milli kl. 19 og 20 þetta sama kvöld. Takið eftir því að hér er ákefðin miðuð við klukkustundina.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hér sýnir grænblái liturinn 5 til 10 mm á klukkustund. Reykjavík er ekki langt frá mörkum 3 til 5 mm/klst og 5 til 10 mm/klst. Þessa klukkustund mældist úrkoman í raun og veru 3,0 mm.

Mest varð ákefðin í Reykjavík 5,3 mm (og 5,8 mm á búveðurstöðinni nokkra metra í burtu) milli kl. 21 og 22. Þetta eru háar tölur í Reykjavík og með mestu klukkustundarákefð sem vitað er um á stöðvunum tveimur í júnímánuði. 

Á harmonie-kortinu kemur vel fram að úrkoma var einnig mikil inn til landsins á Vesturlandi sem og víða á í Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum þar sem úrkoman mældist á bilinu 20 til 30 mm. Það telst mikið. Úrkoma hefur verið mæld á Stafni í Svartárdal í Húnavatnssýslu í 16 ár og hefur aðeins einu sinni með vissu mælst meiri sólarhringsúrkoma heldur en nú. Það eru 39,1 mm sem mældust 24. október í haust. Nú mældust 32,7 mm. 

Nú mældust 22,0 mm á Litlu-Hlíð í Skagafirði. Það er meira á sólarhring en áður hefur mælst þar í júní, en athuganir eru samfelldar frá 1991.  

Lægðin var grunn - en þó býsna regluleg, rétt eins og stærri náskyldar systur hennar. Það sést vel á þrýstiritinu hér að neðan. Það sýnir loftþrýsting á klukkustundarfresti í Reykjavík 16. til 18. júní.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lægðin fór skammt fyrir austan Reykjavík og var þar 10 hPa „djúp“. Vindur var ekki mikill víðast hvar - en náði þó stormstyrk á Stórhöfða (21,1 m/s og 26,4 m/s í hviðu). Býsna fallegt allt saman (þótt margir hafi væntanlega blotnað). 

Hár lágmarkshiti

Hlýjar nætur hafa að undanförnu (skrifað 14. júní) vakið athygli veðurnörda. Hér lítum við lauslega á það mál. Við eigum reiknaðan meðallágmarkshita í byggðum landsins á lager aftur til 1949 - en sjálfvirku byggðarstöðvarnar aftur til 1995. Nú hefur mönnuðum stöðvum fækkað svo mjög að erfitt er að gera könnun á stöðu þeirra nú og í fortíðinni án þess að athuga fyrst hvort fækkunin hafi haft einhver áhrif. Það verður ekki gert hér. Þess vegna látum við okkur nægja að líta á sjálfvirku stöðvarnar.

Myndin að neðan er ekki alveg einföld - en ætti samt að vera lesanleg.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lárétti ásinn sýnir daga frá 1. maí. Þegar þetta er skrifað er 14. júní að kvöldi kominn - en kvarðinn nær út júnímánuð. Lóðrétti kvarðinn sýnir hita í °C. 

Blástrikaða línan (ferillinn um það bil í miðjunni) sýnir meðallágmarkshita hvers dags maí- og júnímánaðar í byggð í 19 ár (frá 1995 til 2013). Hann er rétt ofan frostmarks í byrjun maí - en er kominn yfir 6 stig í lok júní. Grænstrikaða línan sýnir lægsta meðallágmark hvers dags á sama tímabili. Sá ferill byrjar neðan við -6 stiga frost en endar nærri 4 stigum. Rauðstrikaða línan sýnir hæsta meðallágmark hvers dags (á sama tíma). Hún byrjar nærri 4 stigum en endar í tæpum tíu.

Svarta línan sýnir ástandið nú í vor og það sem af er júnímánuði. Þessi lína hefur verið ofan meðallags allt frá allmiklu kuldakasti í kringum 20. maí.

Ef við nú berum hana saman við meðaltalið (blástrikuðu línuna) sjáum við að lágmarkshitinn hefur lengst af verið 3 til 4 vikum á undan meðaltalinu, náði t.d. 6. stigum 24. maí en nær ekki 6 stigum fyrr en um 25. júní í meðalári. Meðaltöl einstakra daga hafa sleikt hámarkslínuna og í dag (laugardaginn 14. júní) fór hann upp fyrir það hæsta sem mælst hefur áður síðustu 19 árin. Við skulum þó ekki endilega tala um „met“ í því sambandi - óvissa reikninganna er talsverð. 

Gróður dafnar vel - og er það sennilega ekki síst hlýjum nóttum að þakka.

En nú er að sjá hvað verður áfram. Kalda loftið er ekkert óskaplega langt undan - það væri með nokkrum ólíkindum ef júní sleppur kuldakastslaus.   

Viðbót 26. júní 2014: Ekki er lát á háum lágmarkshita. Þann 25. var meðallágmarkshiti sjálfvirkra stöðva í byggð 10,32 stig sem er hærra en áður hefur mælst í júní (á sjálfvirku stöðvunum). Röðin nær aftur til 1997. Þetta er þó ekki alveg endanlegt uppgjör.

Rýfur meðaljúníhitinn á Akureyri 12 stiga múrinn?

Farið er að gæla við þann möguleika að meðalhiti júnímánaðar á Akureyri nái 12 stigum. Þegar þetta er skrifað - um miðnætti aðfaranótt þess 25. liggur meðaltalið í 11,78 stigum. Meðalhiti í júní hefur aðeins einu sinni komist yfir 12 stig á Akureyri, það var 1933 þegar meðaltalið telst vera 12,28 stig (tveimur aukastöfum haldið af metingsástæðum einum).

Það er hins vegar dálítið óþægilegt að einmitt þetta sumar, 1933, var hitasíriti staðarins í ólagi og þetta meðaltal er því öðruvísi reiknað heldur en næstu sumur á undan og eftir. Það verður e.t.v. að fara í saumana á því. 

Júní í fyrra, 2013 var sérlega hlýr á Akureyri, sá hlýjasti síðan 1953. Einmitt núna er júní í ár kominn upp fyrir bæði 1953 og júní í fyrra. Þá er bara spurning um úthaldið. 

En listi yfir hlýjustu júnímánuði á Akureyri til þessa er svona:

Ak	júní	meðalh
1	1933	12,28
2	1909	11,84
3	1953	11,70
4	1925	11,58
5	1894	11,49
6	2013	11,44

Mánuðurinn í ár er alveg við toppinn.  

Við Mývatn hefur líka verið sérlega hlýtt - sennilega methlýtt. Þar flækist málið af því að sjálfvirka stöðin er ekki á sama stað og sú mannaða var. Nýja stöðin (Neslandatangi) er kerfisbundið um 0,5 stigum kaldari í júní heldur en mannaða stöðin í Reykjahlíð var. Meðalhiti það sem af er þessum mánuði er 11,33 stig á Neslandatanga - gæti því verið um 11,8 í Reykjahlíð. 

Reykjahlíðarlistinn nær með réttu aðeins aftur til 1936. Júní 1953 er efstur á þeim lista með 11,40 stig. Ekki var athugað við Mývatn sumarið 1933. Þá var hins vegar athugað á Grímsstöðum á Fjöllum. Þar var byrjað 1907. Ef giskað er á hita við Mývatn í júní 1933 eftir hitamun við Grímsstaði gæti hann hafa verið um 11,6 stig. 

Þar er topplistinn svona:

Grímst	júní	meðalh
1	1953	10,80
2	1909	10,72
3	1933	10,54
4	1934	10,54
5	1941	10,30

Við fáum meðaltal júnímánaðar í ár ekki fyrr en eftir mánaðamótin, en hitinn á sjálfvirku stöðinni þar er 10,69 stig. Mælt var bæði á sjálfvirku- og mönnuðu stöðinni í fyrra (2013) og þá munaði nær engu á mánaðameðaltali stöðvanna tveggja.  

Hér er staðan núna ofan við mánaðarmeðaltalið 1933 - rétt undir 1909 og vantar aðeins 0,1 stig upp á það hlýjasta sem vitað er um. Við sjáum að júní 1909 hefur verið drjúghlýr - mælingar á Grímsstöðum og Akureyri eru alveg óháðar. Júlí og ágúst 1909 voru hins vegar ekki sérlega spennandi. 

Mönnuð stöð var á Húsavík frá 1925 til 1994 og þar hefur verið sjálfvirk stöð frá 2003. Ekki hefur verið gerð tilraun til þess að tengja stöðvaraðirnar saman. En meðalhitinn á Húsavík er nú 11,32 stig. Það er hærra heldur hæsta eldra meðaltal sjálfvirku stöðvarinnar - en lægra en hæstu tvö júnímeðaltöl mönnuðu stöðvarinnar (1933 og 1953 - en síðarnefndi júnímánuðurinn er sá hlýjasti á Húsavík - grunsamlega hlýr). 

Miðað við meðaltal síðustu tíu ára eru vikin nú (að kvöldi 24. júní) stærst við Mývatn og í Svartárkoti, +2,89 stig á báðum stöðvum - og +3,13 stig á vegagerðarstöðinni á Mývatnsöræfum. Þarna er hjarta hlýindanna nú. 

Nú - Reykjavík á enn möguleika á meti og fleiri stöðvar þar sem athugað hefur verið í hundrað ár eða meir. Við reynum að fylgjast með því.