Af úrkomubreytileika síðustu 24 árin

Áframhald á línuritafylleríinu, þó þannig að við lítum nú aðeins til úrkomumælinga á þessari öld. Meginástæða þess að við bíðum með að horfa til lengri tíma er sú að mönnuðum úrkomumælingum hefur mjög fækkað og allar heildartölur því orðið óáreiðanlegri. Vonandi kemur að því að hægt verður að sameina gögn frá fjölmörgum sjálfvirkum stöðvum þessum mönnuðu mælingum þannig að betri samanburður fortíðar og nútíðar náist. 

Hér er því áhersla frekar lögð á breytieika frá ári til árs nú upp á síðkastið - og þá í formi einfaldra línurita. Fyrsta ritið er e.t.v. vafasamast.

Það sýnir „meðalúrkomu“ á landinu frá árinu 2001 til 2024. Við höfum hugtakið í gæsalöppum því hér er örugglega ekki um meðalúrkomu landsins að ræða í hinum venjulega skilningi. Súlurnar sýna 12-mánaðakeðjur þannig að breytileiki milli ára komi sem best fram. Það gæti sýnst sem úrkoman fari minnkandi - en við tökum ekkert mark á slíku. Í fyrsta lagi er tímabilið mjög stutt og í öðru lagi gæti verið að stöðvum þar sem úrkoma er að jafnaði mikil hafi fækkað meira en stöðvum þar sem hún er lítil. 

Við sjáum þó að um greinilega toppa og dali er að ræða. Topparnir eru þar sem úrkoma hefur verið mikil, en dalirnir þar sem þurrt hefur verið í veðri. Mest áberandi er þurrkurinn mikli á árinu 2010, og svo hefur aftur verið mjög þurrt nú í ein tvö ár - sé eitthvað að marka gögnin. Þetta er reyndar í takt við tilfinningu ritstjórans og líklega líka lóna Landsvirkjunar. 

Næsta mynd sýnir nærri því það sama, en hér er þó hugsanlegur ójöfnuður vegna fækkunar stöðva þurrkaður út (að mestu). Reiknað er hlutfall úrkomu hvers mánaðar á veðurstöð af ársúrkomu á tímabilinu 1971 til 2000. Þetta tímabil var valið vegna þess að þá voru stöðvar sem flestar og auðveldast að skálda í stakar eyður í gögnum. Leitnin sem var áberandi á fyrri mynd er nú vægari. Talan 100 segir að úrkoma sé í meðallagi. Það hefur sýnt sig á einstökum veðurstöðvum að þurrkur er orðinn alvarlegur á einhvern hátt þegar ársúrkoman er ekki nema 75 prósent af meðalúrkomu. Þetta á enn frekar við landið í heild og lægstu 12-mánaða tölurnar fara niður undir 80 prósent, janúar til desember 2010 niður í 80 prósent, og tímabilið júlí 2023 til júní 2024 niður í 83 prósent. Þetta styður hugmyndir um þurrk, jafnvel þótt gögnin mættu vera betri. 

Síðasta myndin er aðeins öðru vísi. Við teljum þá daga sem úrkoma er 0,5 mm eða meiri á öllum úrkomumælistöðvum og reiknum hlutfall þeirrar tölu af heildarfjölda stöðva. Þessi kvarði versnar auðvitað líka fækki stöðvum mjög, en þó eru þær enn það margar á landinu í heild að truflun ætti ekki að vera veruleg (en auðvitað hugsanleg). Við sjáum að venjulega mælist úrkoma 0,5 mm eða meiri á nærri helmingi veðurstöðva sama daginn (úrkomur eru þrálátar á Íslandi). Við sjáum líka að þótt hlutfallsleg hæð toppanna á þessari mynd sé ekki alveg sú sama og á fyrri myndum eru þeir samt hinir sömu. Það sama má segja um dalina. Þurrkarnir á síðastliðnu ári, árið 2010 og árið 2010 skera sig úr sem fyrr. 

Vonandi getum við síðar litið á lengra tímabil - og hugsanlega einstaka landshluta, en við hinkrum að minnsta kosti þar til yfirlit Veðurstofunnar verður birt, þá verður ritstjórinn aðeins rólegri gagnvart gögnunum og getur hreinsað upp eigin subbuskap. 

En þetta setur stöðuna nú samt í eitthvað samhengi (þótt óöruggt sé).