Um miðja viku

Við lítum nú á veðrið um miðja vikuna í spá evrópureiknimiðstöðvarinnar - kannski áttum við okkur betur á óvissunni um kosningaveðrið með því að fara á dálítið kortafyllerí. Athugið enn að ritstjóri hungurdiska gerir ekki veðurspár - hann fjallar aðeins um þær.

Hér má sjá hefðbundið norðurhvelsháloftakort og gildir það síðdegis á miðvikudag, 27.nóvember. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar, af þeim ráðum við vindátt og vindstyrk, Þykktin er sýnd með litum, hún mælir meðalhita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Dökkfjólublái liturinn er svona um það bil að festast í tilverunni, tilheyrir vetrinum og verður viðloðandi til vors. Það er sjaldgæft að hann nái alveg til Íslands, rétt ber við, enda er þykktin sem hann markar aðeins 4920 metrar - eða minni. Ef við rýnum í kortið sjáum við að liturinn teygir sig suður með austurströnd Grænlands. Hann fylgir snörpu lægðardragi sem er nú á leið yfir Grænland og fer síðan til austurs í átt til Barentshafs næstu daga á eftir. Þótt kaldasti hluti dragsins fari framhjá landinu að þessu sinni stingst kuldinn að norðan samt undir hlýrra loft sunnan við í kjölfar dragsins (það er þyngra).

Nokkuð langt suður í hafi er háloftalægð sem beinir hlýju lofti úr suðri til norðurs í átt til landsins. Jafnframt hreyfist lægðin norðaustur - en fer hægt yfir. Aðalspurningin í framhaldinu er hvort hún fari nægilega hægt og nægilega vestarlega til að þrengja að kuldanum úr norðri. Síðustu daga hafa spár verið mjög reikular í rásinni varðandi lægð þessa og samskipta hennar við kalda loftið þannig að mikil óvissa hefur verið í spám um veður á kosningadaginn og á talningarnótt. Líklega skýrist það nokkuð þegar miðja lægðardragsins kalda verður komin hjá. Ferð þess yfir Grænland skapar óvissu. Hvernig fer Grænland með dragið? 

Við skulum nú líta á nokkur kort til viðbótar - aðallega í kennsluskyni (og fyrir nördin) - aðrir geta sleppt þeim, litið upp og farið að hugsa um óvissu sína í kjörklefanum.

Næst er einskonar stækkuð mynd af lægðardraginu, eins og því er spáð kl.21 að kvöldi miðvikudags. Hér sýna litirnir hita í 500 hPa-fletinum, en vindörvar vindstyrk og stefnu. Hann blæs mjög kröftuglega af suðvestri yfir landinu, 30 til 40 m/s. Þar sem jafnhitalínur og jafnhæðarlínur eru ámóta þéttar gætir þessa vinds ekki að marki í mannheimum - en suðvestanátt er þó ríkjandi þar niðri. Ekki langt undan Vestfjörðum verða jafnhitalínur þéttari heldur en jafnhæðarlínurnar og þar nær hitabrattinn því að snúa vindi í neðstu lögum til norðaustanáttar. Þetta sjáum við vel á næsta korti.

Það sýnir stöðuna í 925 hPa-fletinum á sama tíma, í um 700 metra hæð yfir sjávarmáli. Lægðardrag er rétt við Vestfirði, suðvestanátt ríkjandi á landinu, en handan lægðardragsins er mjög stríð norðaustanátt, ísköld. Ljósasti fjólublái liturinn sýnir -16 stig og vindur er 25 til 30 m/s. Svo er að sjá að kuldinn breiðist yfir allt landið á fimmtudag, en vegna þess að kerfið er jafnframt á leið til norðausturs verður norðaustanáttin vonandi ekki mjög hvöss, alla vega ekki lengi. En að við sleppum við kuldann er harla ólíklegt. Lægðin, sem er ekki djúp, á þvínæst að dýpka mjög rækilega austur af Jan Mayen og fara niður í um 960 hPa um sólarhring síðar - en þá úr sögunni hvað okkur varðar. 

Það er líka lærdómsríkt að líta hærra. Þetta kort sýnir stöðuna í 300 hPa-fletinum, í tæplega 9 km hæð. Þar skulum við sérstaklega taka eftir bletti yfir Grænlandssundi sem er hlýrri heldur en loftið umhverfis. Þegar lægðardragið fer austur af Grænlandi - og það losnar um kalda loftið norðurundan - það sem er þarna að streyma til suðvesturs um Grænlandssund og áfram verður niðurstreymi ofan við, bæði vegna ýktra lóðréttra hreyfinga þegar dragið kemst austur af jöklinum, en einnig vegna úrstreymis í neðri lögum - veðrahvörfin dragast niður og hlýna. 

Síðasta kort dagsins sýnir sjávarmálsþrýsting á þessum sama tíma, á miðvikudagskvöld kl.21. Jafnþrýstilínur eru mjög þéttar í Grænlandssundi og þar stígur loftvog mjög - en fellur í hreyfistefnu lægðarinnar suðvestur af Jan Mayen. Þrýstifall lægðarinnar suður í hafi er farið að gera vart við sig syðst á kortinu og við sjáum söðul milli lægðanna fyrir suðvestan land. Fjallað var almennt um óvissu þessarar stöðu í pistli hungurdiska í fyrradag. Síðan þá hafa birst margar spár - og engin er sammála. Þótt tilhneiging sé alltaf til að trúa nýjustu spánni er samt fullsnemmt að gera það - við verðum að bíða þess að óvissu Grænlandslægðardragsins kalda ljúki. Eftir það ættu spár að verða talsvert skýrari varðandi veður helgarinnar. Þangað til er hollast að hafa í huga að þrátt fyrir allt er veðrið gott - eða minnsta kosti meinlaust - mun fleiri daga heldur en það er slæmt. Veðbanki sem alltaf veðjar á meinlítið veður vinnur alltaf þegar til lengdar lætur, sé hóflega lagt undir og ekki teflt á tæpasta vað.