Af hlýindum og metum

Eins og ráð var fyrir gert varð mjög hlýtt á landinu í gærkvöldi (11.nóvember 2024) og í nótt. Þótt landshitamet nóvembermánaðar væri ekki slegið að þessu sinni (23,2 stig) vantaði ekki mjög mikið upp á og ný stöðvamet voru sett á fjölmörgum veðurstöðvum. En metametingur er alltaf nokkuð erfiður. Þegar litlu munar á nýjum og eldri metum má flækja málin mjög með því að vísa í breytingar á mælitækni eða mæliháttum, stöðvar hafi verið fluttar til og svo framvegis. Sannleikurinn er og verður sá að leitin að nákvæmum metum telst langoftast til skemmtunar frekar en harðsoðinna vísinda. En það er þó þannig að þegar fjöldi meta er sleginn samtímis eða miklu munar á nýjum og eldri metum má kannski trúa því að einhver merking sé að baki. Metatalningar geta gefið vísbendingar um veðurlag - og hugsanlega breytingar á því. 

Nú þegar hafa ýmsir tekið saman helstu tölur í hinni nýliðnu hitabylgju. Að endurtaka það hér er kannski óþarfi. Ritstjóri hungurdiska greinir ætíð á milli hinna almennu sjálfvirku veðurstöðva Veðurstofunnar og nánustu samstarfsaðila hennar annars vegar og veðurstöðva Vegagerðarinnar og ýmissa annarra hins vegar. Meginástæðan er ekki sú að einhver sérstakur efi sé með tölur hinna síðarnefndu heldur fremur að ekki er vitað hvernig hámarkshiti þeirra er skilgreindur í smáatriðum, né heldur eru upplýsingar fyrirliggjandi um það hversu vel hver einstök stöð er staðsett, í hvaða hæð mælar séu o.s.frv. Athuganir Vegagerðarinnar (flestar) berast þó til Veðurstofunnar og safnast þar í sérstaka töflu sem þar er aðgengileg til rannsókna. Þakkar ritstjóri hungurdiska auðvitað fyrir það, því gagnlegar eru stöðvarnar sannarlega þótt hann vilji ekki gefa hámarksmælingum þeirra metastimpla sem ætlaðir eru öðrum stöðvum. Það fellst mikið öryggi í því að annað kerfi, óháð Veðurstofunni sé í rekstri í landinu komi alvarlegar bilanir upp á - eins og hefur þegar sýnt sig stund og stund. 

Svo vill til að þessu sinni að hæsti hámarkshiti sem getið er í þessari hitabylgju mældist á Vegagerðarstöð, Ólafsfjarðarvegi við Sauðanes, 22,9 stig, aðeins 0,3 stigum neðan við nóvemberhitametið frá Dalatanga 1999 og áður er minnst á. 

Svo skemmtilega vill til að á tveimur stöðvum Vegagerðarinnar var hámarkshitinn í þessari hitabylgju jafnframt hæsti hiti ársins á stöðvunum. Þetta var á Hámundastaðahálsi í Eyjafirði (22,0 stig) og við Hólshyrnu í Siglufirði (21,9 stig). Fyrir allmörgum árum kannaði ritstjóri hungurdiska tíðni þess að hæsti hiti ársins lenti utan sumarsins og fann tilvik í öllum mánuðum nema marsmánuði. Þessa könnun gerði hann fyrir 14 árum og mætti endurtaka. 

Stöðvarmet telst ekki merkilegt nema að mælt hafi verið í nokkur ár, því lengur sem mælt hefur verið því merkilegra verður metið. Að þessu sinni voru sett ný nóvembermet bæði í Grímsey og á Grímsstöðum á Fjöllum. Hámarksmælingar á þessum stöðvum eru ekki alveg samfelldar frá upphafi stöðvanna, en þó meira og minna, 150 ár í Grímsey og 118 ár á Grímsstöðum. Á báðum stöðvum var metið slegið svo um munar. Hiti fór í 15,5 stig í Grímsey, hæsta eldri tala er frá því í nóvember 1944, 13,8 stig. Sú tala var hins vegar talin svo óáreiðanleg að henni var sleppt í Veðráttunni. Var það þrátt fyrir allt rangt mat? Alla vega kemur talan 15,5 stig í Grímsey meira á óvart í huga ritstjóra hungursdiska heldur en flestar aðrar tölur úr hitabylgjunni. Ástæðan er sú að langt er í fjöll í Grímsey og því óvænt að þangað berist svona hlýtt loft. Svipað á raunar einnig við um tölurnar frá Grímstöðum á Fjöllum (16,5 stig) og Möðrudal (16,2 stig). Oftar en ekki er snjór (að minnsta kosti einhver) á þessum stöðum í nóvember og sá varmi sem getur þrátt fyrir allt borist að ofan fer í að bræða hann (sem kostar mikið). Stöðvarnar eru líka langt frá háum fjöllum. 

Glæsilegt met var líka slegið á Akureyri. Þar eru sem kunnugt er tvær veðurstöðvar Veðurstofunnar. Önnur á Lögreglustöðinni, en hin við Krossanesbraut. Að þessu sinni stóð Krossanesbrautin sig betur, hiti þar fór í 22,3 stig, sló gamla stöðvarmetið um 6,9 stig. Stöðin hefur mælt í 20 ár. 

Á Lögreglustöðinni fór hiti í 20,4 stig. Það verður (í bili að minnsta kosti) nýtt nóvembermet á Akureyri. Gamla metið var 17,5 stig, sett 2004. Hámarkshiti hefur verið mældur á Akureyri síðan 1938. Spurt hefur verið um ástæður þessa munar á stöðvunum tveimur. Við skulum líta aðeins nánar á hann með því að skoða mynd.

Hér má sjá hámarkshita hverrar klukkustundar á Akureyri 11. nóvember og fram til kl.17 þann 12. Grái ferillinn á við Krossanesbrautina, en sá rauði Lögreglustöðina. Grænu súlurnar (hægri kvarði) sýnir mismun hámarkshitans á stöðvunum tveimur. Svo vill til að hann er allan tímann hærri á Krossanesbrautinni, oftast um 0,5 stig, en þegar hlýjast er hann hins vegar meiri en 2 stig. 

Trúlega er einhver munur á stöðvunum tveimur - en varla þó svona í þessum skammdegisaðstæðum þar sem áhrif sólar eru víðs fjarri. Langlíklegasta skýringin er munur á umbúnaði mælanna. Krossanesbrautarmælirinn er í hefðbundnum hólk sjálfvirkar stöðvar, en hitamælirinn á Lögreglustöðinni er aftur á móti inni í gamla hitamælaskýlinu. Þar eru loftskipti mjög hæg og snerpa skýlisins enn minni en „venjulega“ í slíku skýli - því það er hætt að opna það á þriggja klukkustunda fresti eins og gert var í áratugi. 

Hvað á nú að gera með hitamet Akureyrar í nóvember? Ritstjóri hungurdiska er kominn á eftirlaun og hefur varla tillögurétt nú orðið - hvað þá meira. En þetta er eins og sjá má ákveðið vandamál, vilji menn stunda þessa íþróttagrein (metameting) af snerpu og festu. Og ekki er það aðeins á Akureyri sem þetta gerist - heldur nánast alls staðar. Rétt er að taka fram að þessi munur kemur langoftast lítt eða ekki fram í mánaðameðaltölum (en getur þó gert það) - og er það mun óþægilegra.

Hiti er einnig mældur á Akureyrarflugvelli. Þar eru hins vegar ekki hámarkshitamælingar - og tölur aðeins gefnar upp á klukkustundarfresti - og án aukastafs. Hæsta tala þessarar hitabylgju þar var 19 stig. 

En fleiri met voru sett. Ritstjóri hungurdiska fylgist með klukkustundarmetum á landsvísu. Nóvembermet voru slegin fyrir klukkustundir næturinnar, frá og með kl.23 og á öllum heilum tímum til kl.9 að morgni. Nokkrar stöðvar komu við sögu: Krossanesbraut (kl.23 og 24), Bakkagerði (kl.1 - og aftur kl.8), Siglufjörður (kl.2 og kl.3), Ólafsfjörður (kl.4), Skjaldþingsstaðir (kl.5, 6 og 7 og kl.9).

Eitt nóvembermet var sett í háloftaathugun yfir Keflavík kl.23. Hiti í 850 hPa fór í 11,4 stig. Eldra met, 10,0 stig var komið til ára sinna, sett 13.nóvember 1961 - rétt um þær mundir sem ritstjóri hungurdiska fór fyrst að fylgjast með veðri af ákafa. Merkilegt hvað tíminn líður, 63 ár (þar áður voru 63 ár aftur til ársins 1898). 

Nokkuð vantaði upp á að hitamet væru slegin í öðrum hæðum. 

Í viðhengi geta nördin fundið lista um ný nóvemberhitamet á sjálfvirkum veðurstöðvum - og hversu miklu munar frá eldri metum. Stöðvum sem athugað hafa í minna en fimm ár er sleppt. 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• ný met - listi (óstaðfest)