Smávegis af september 2024

September er nú liðinn (rétt einu sinni). Að þessu sinni var hann í svalara lagi. Yfirleitt sá næstsvalasti á landinu það sem af er þessari öld. Nokkru kaldara var í september 2005.

Á Austurlandi að Glettingi og á Miðhálendinu raðast mánuðurinn nú í 21. hlýjasta sæti (3 kaldari) og á Suðausturlandi í 22. hlýjasta - á þessum spásvæðum er september 2005 líka kaldastur. 

Það er stutt öfganna milli. Loftþrýstingur í ágúst var að meðaltali sá lægsti sem við vitum um (mælingar í 200 ár), en þrýstingur í september var aftur á móti á meðal þess hæsta sem gerist - í 11. sæti að ofan talið (af 203) og hefur ekki mælst jafnhár síðan 1976 - en munurinn á þrýstingi nú og í september 2002 er þó ómarktækur. 

Staðan í háloftunum var líka harla óvenjuleg - á sinn hátt.

Hér má sjá meðalhæð 500 hPa-flatarins í september og vik frá meðaltalinu 1981-2010. Áttin er ákveðin úr vestri - (og rétt norðan við vestur). Lægðasveigja er á jafnhæðarlínum - en liggur frá Grænlandi - sem slær á úrkomumöguleika. Það er óvenjulegt að hæðin sé þrátt fyrir ofan meðallags - í svona mikilli lægðasveigju. Trúlega stafar þetta óvenjulega mikla jákvæða vik á kortinu af almennri hlýnun lofthjúpsins - hún hækkar 500 hPa-flötinn almennt. 

Það kemur líka á óvart - þrátt fyrir svalann - að þykktarvikin skuli vera jákvæð yfir landinu (litir). Þykktin mælir sem kunnugt er hita í neðri hluta veðrahvolfs - hiti þess hafur verið í eða yfir meðallagi þrátt fyrir norðan- og vestanáttina - og lægðasveijguna. Ritstjórinn man varla eftir svona nokkru - (en verður að játa að hann hefur ekki enn leitað af sér allan grun).

Það er fyrst þegar komið er niður í 850 hPa-flötinn (í um 1500 metra hæð) sem kuldinn er farinn að gera vart við sig. Vikið við Norðurland er um -1 stig. Í Grímsey var hitavikið í mánuðinum -1,1 stig - miðað við 1981-2010 (viðmiðunartímabil kortsins). Eins og fjallað var um á hungurdiskum í gær er hitavikið í sjávaryfirborði heldur meira á þessum slóðum. Annars hefur yfirleitt verið mjög hlýtt á því svæði sem kortið sýnir - nema helst í Baskahéruðum Spánar. 

Svo er ákveðin rúsína í pylsuendanum. Á landinu í heild var september í ár kaldari heldur en maímánuður, munaði um 0,5 stigum. Þetta á ekki við allar stöðvar - nægilega margar þó til að koma fram í meðaltalinu. Þetta er ekki mjög algengt, gerðist síðast (með naumindum þó 1990), en 1985 var munurinn svipaður og nú. Mestur var þessi munur 1918. Í Reykjavík munar nær engu á mánuðunum, september rétt sjónarmun kaldari þó (0,04 stigum). Gerðist síðast (með meiri mun) 1990 - og mestur var munurinn 1918. Á Akureyri munar nú meir en 2 stigum á maí og september. Fara þarf aftur til 1991 til að finna þvílíkt og annað eins, en það að september sé kaldari heldur en maí er heldur algengara á Akureyri heldur en í Reykjavík.

Hvað verður svo næst tíðinda?