Smávegis af sólskini og þurrki

Að kvöldi 29.júlí hafði sólskinsstundafjöldi júlímánaðar í Reykjavík mælst 296,7 stundir, vantar aðeins tæpar 12 stundir upp á að fara fram úr metinu frá 1939. Ekki bætist mikið við í dag (30.), en kannski slatti á morgun (mánudag 31.) - alla vega nóg til að koma mánuðinum í „300-sólskinsstundaklúbbinn“. Það yrði að sumu leyti þægilegra fyrir okkur „metahirða“ að 1939-metið yrði ekki slegið.

 

Ástæða þess að svona er tekið til orða er breyting sú sem átt hefur sér stað á mælitækni - og ritstjóri hungurdiska hefur nokkrum sinnum fjallað um áður. Líkur benda til þess að hefði núverandi mælir verið notaður árið 1939 hefði hann mælt um 11 stundum meira yfir mánuðinn heldur en sá gamli (kannski - kannski ekki). Nýtt met á bilinu 308,5 og upp undir 320 er því hægt að vefengja sem slíkt (þótt það yrði auðvitað viðurkennt). Afar ólíklegt er (þegar þetta er skrifað) að 30. og 31. júlí skili samtals þeim 23 stundum sem þarf til að komast ótvírætt yfir gamla metið. Það er hins vegar ljóst að fjöldinn er nú þegar kominn nægilega vel yfir næsthæsta gildið til þessa (1970) til að tryggja annað sætið - með eða án mælitækjavangaveltna. - En við bíðum auðvitað spennt eftir tölunum. Í 300-stunda flokknum eru nú tíu mánuðir (1 júlí, 5 júnímánuðir og 4 maímánuðir - sá sólríkasti er júní 1928 þegar sólskinsstundirnar mældust 338,5.

 

Þurrkurinn er líka farinn að verða nokkuð óvenjulegur víða um landið vestan- og sunnanvert - allt frá Snæfellsnesi suður og austur um til Hornafjarðar. Gallinn hins vegar sá að erfitt er að staðfesta mælingar nema á örfáum stöðvum fyrr en skýrslur eru komnar í hús og yfirfarnar. Nokkur fjöldi sjálfvirkra mæla er í gangi - en yfirferð á þeim virðist í lamasessi og þar að auki talsverð vinna óunnin við samanburð (eru þessir nýju mælar að mæla það sama og þeir gömlu?). Þetta verður leyst - einhvern tíma.

 

Við vitum þó að þurrkmet júlímánaðar geta fallið á allmörgum veðurstöðvum, t.d. Keflavíkurflugvelli og Vatnsskarðshólum en á þeim stöðum hafa mælingar staðið nokkuð lengi. Einnig hefur mjög lítið rignt á Snæfellsnesi og þar í grennd og viðbúið að met falli - ef ekki rignir næstu daga. Mælt hefur verið á Hjarðarfelli í meir en 50 ár og þar gæti met fallið. Met eru einnig í hættu á allmörgum stöðvum þar sem athugað hefur verið í 25 til 30 ár - en eins og áður sagði verður það að bíða staðfestingar (og mánaðamóta). Þurrkmet verður ekki sett í Reykjavík og Stykkishólmi- en þó hafa ekki margir júlímánuðir verið þurrari en þessi á þeim stöðvum.

 

Færslan var aftur uppfærð um miðjan dag 30.júlí.

Athugasemdir

[Birgir Loftsson, 31.7.2023 kl. 17:31]

Góðan daginn, gætir þú komið með yfirlit (töflu eða línurit) yfir veðurlag frá upphafi Íslandsbyggðar?

Til dæmis hvenær litla ísöldin lauk? Þú hefur eflaust komið með þessar upplýsingar áður hér en það hefur farið framhjá mér.

Ein spurning, getur verið að hækkandi hitastig frá ári til árs, sé afleiðing að þessari ísöld lauk og því eðlilegt að hitinn fari hækkandi, þar ti hann nær ákveðnu hámarki og næsta ísöld hefjist?

Takk fyrir, Birgir

[Trausti Jónsson, 1.8.2023 kl. 00:36]

Birgir - hvers konar línurit átt þú við? Hiti hefur verið mældur frá því um 1800. Ágiskanir ýmsar eru til um hita fyrir þann tíma, en erfitt er að setja þær fram á línuritum þannig að vit sé í (hefur þó verið reynt - en ég er bara ekki sammála þeim). Það er ekki samkomulag um það hvað átt sé við með hugtakinu „litla-ísöld“. Það er erfitt að segja hvenær hún byrjaði - nái menn samkomulagi um það hvað hún er. Almennt samkomulag er um að veðurfar á norðurhveli hafi náð hlýindahámarki fyrir 6 til 8 þúsund árum - þá var sólnánd á sumrin og skýrir það hlýindin - nú er sólnánd nærri áramótum. Síðan hefur almennt farið hægt kólnandi - en með einhverjum tilbrigðum þó.

Í þessum skilningi er litlu-ísöld ekki lokið - vegna þess að orsök hennar er enn í fullu gildi. Síðustu 200 ár hafa hins vegar orðið breytingar á efnasamsetningu lofthjúpsins - þær breytingar eru ótvírætt af mannavöldum og valda einar og sér hlýnun - hækkun á meðalhita heimsins. Hvernig sú hlýnun kemur fram á hverjum stað er erfiðara að meta. Hlýnun hér á landi síðustu 200 ár er heldur meiri en hlýnun á heimsvísu. - Taka verður eftir því að áratugasveiflur eru ekki reglulegar - þannig sveiflur eru mislengi að ganga hjá. Nú er staðan þannig að við erum í hlýrri slíkri sveiflu - ofan á heimshlýnunina - sú hlýja sveifla hefur nú staðið í um 20 ár - gæti staðið mun lengur - en það vitum við ekki. Þessi heimshlýnunarauki - sem við getum kallað sem svo - fer hins vegar vaxandi.

Mikill munur er á því sem kallað er litla-ísöld og ísöld - meðan deilt er um tilveru þeirrar litlu eru ísaldir hinar stóru ekki deilumál - séu hugmyndir um ástæður þeirra réttar er nýrrar slíkrar ekki að vænta hér á norðurslóðum fyrr en eftir um 5 þúsund ár - og enn lengri tíma haldi hnattræn hlýnun af mannavöldum áfram - telja sumir að ný ísöld muni tefjast í 50 þúsund ár - eða þar til lofthjúpurinn hefur jafnað sig á kolefnisfylleríi mannsins - en hann gerir það að lokum.

Við verðum líka að hafa í huga að ýmislegt í veðrakerfinu er lítið þekkt - reynslutími okkar er ekki langur - en fræðunum fer hægt og bítandi fram. - En að mínu mati er litlu-ísöld (sé hún á annað borð til) alls ekki lokið - hún hefur heldur haldið hlýnun af völdum manna í skefjum - en er alveg óháð fyrirbrigði. 

[Birgir Loftsson, 1.8.2023 kl. 11:41]

Takk fyrir ítarlegt svar Trausti. Það er mjög athyglisvert. Til dæmis að kenningin um tilveru litlu ísaldar sé umdeild.

Í sagnfræðinámi mínu, var nokkuð mikið fjallað um veðurfar á Íslandi í gegnum aldir. Ég veit ekki hvað er kennt í dag en það er nokkuð langt síðan ég var í sagnffræðinámi en ég reyni samt að halda þekkingunni við. 

Hvað um það, í sagnfræðinni var veðurfræðin - veðurfar ávallt sett í samhengi við búsetu skilyrði Íslendinga.

Stóra myndin, sem ég man eftir, er að hlýjenda skeið var þegar landið byggðist og stóð það til ca. 1300. Veður farið hægt kólnandi og síðan hafi svonefnda litla ísöld hafist einhvern tíma á tímabilinu 1500 og staðið til 1900. Það fer ekki á milli mála að veðurfar á 18. og framm á þá 19. öld var einstaklega óhagstætt og kalt á Íslandi. Þetta er sú mynd sem ég hef.

Nú veit ég að vísindalegar hitastig mælingar hófust ekki fyrr en á 19. öld en hægt er að rýna í hita stig (og eldgos) fyrri alda með borkjarnamælinga á Grænlands jökli.

Hér hef ég upplýsingar mínar: Grein sem heitir: það var hlýrra á miðöldum. Slóð: https://www.loftslag.is/?page_id=1473

Takk annars fyrir svarið þitt.