Sólin sýndist blá

Í september árið 1950 voru miklir skógareldar í Alberta og Bresku Kólumbíu í Kanada. Um þá má lesa á Wikipedia undir leitarorðinu „Chinchaga fire“. Þar segir að þessir eldar (stakir og sér) séu hinir mestu sem orðið hafi í Norður-Ameríku - en þeim hafi verið leyft að brenna vegna þess að svæðið var strjálbýlt. Einnig segir að eldshafið og reykjarsúla þess sé það mesta og stærsta sem vitað er um í álfunni og bar reyk og ösku allt að veðrahvörfum. Askan fór síðan til austurs og norðausturs til Evrópu - og barst hún einnig yfir Ísland. Skýið var mjög þétt og dimmdi mjög í loft þar sem það bar yfir og þar sem sól náði að skína var hún blá að lit - sem er mjög óvenjulegt. Um þetta birtust síðan fáeinar greinar í vísindatímaritum - meðal annars eftir Anders Ångström (tengill). Jónas Guðmundsson ritaði einnig um þetta grein [„Var „bláa sólin“ „tákn á himni““] - hana má lesa í tímariti hans Dagrenningu, 4.tölublaði 1950 (bls.3 og áfram, timarit.is). Grein Jónasar tínir til ýmsar heimildir og umsagnir og er sá hluti greinarinnar hinn fróðlegasti aflestrar. Síðan fer hann nokkuð hátt á flug - og kemst að lokum að eftirfarandi niðurstöðu:

„Öll hin jarðnesku einkenni eða tákn, sem Kristur sagði að fylgja mundu endurkomu sinni, s.s. byltingar, styrjaldir milli þjóða, hallæri, drepsóttir og voðafyrirburðir (stórkostleg slys) hafa verið að gerast fyrir augum vorum hin síðustu árin, og nú hefur einnig hið fyrsta „tákn á himni" borið fyrir augu vor. Það er því kominn tími til þess að þjóðir jarðarinnar fari að reyna að átta sig á því, hvar þær standa og hvað er að gerast“.

Og í viðbæti hafnar hann síðan skógareldaskýringum:

„Kjarrskógareldur, þótt á allstóru svæði sé, vestur í Kanada, er ekki líklegur til þess að valda myrkri og móðu um hálfan hnöttinn, og gera lit sólarinnar annarlegan dag eftir dag í Evrópu. Það er auðskilið mál, að þau blöð og þeir menn, sem vilja skilja alla hluti „jarðneskri skilningu" grípi í slíkt hálmstrá sem þetta, og telji nú skýringuna fengna. Þeir vilja ekki skilja að til sé máttug hönd, sem fyrr en varir getur skrifað mene tekel á veggi vorrar hrynjandi mannfélagshallar. Það vildu þeir heldur ekki skilja, sem sátu að sumbli í höll Belsazar konungs forðum“.

Nú, - allt þetta er kunnuglegur málflutningur nú 70 árum síðar (táknin birtast enn ótt og títt og boða enda veraldarinnar - eða alla vega enda samfélagsskipanar vorrar).

Hvað sem vangaveltum Jónasar líður er samkomulag um það að skógareldar geti litað sólina bláa (þó rauði liturinn sé algengari). Skógareldar þeir sem nú (2020) geisa vestra hafa þar valdið ýmis konar teiknum á himni. Eldbólstrar þeir sem þar hafa myndast margir og miklir eru nægilega stórvaxnir til að koma reyk og ösku að veðrahvörfum og þar berast þeir um „hálfan hnöttinn“. Það á hins vegar enn eftir að sýna sig hvort takist að „gera lit sólarinnar annarlegan dag eftir dag í Evrópu“.

Kortið sýnir veðurstöðuna - svona gróflega. Þetta er 500 hPa-háloftakort úr bandarísku ncep-endurgreiningunni og gildir kl.18 þann 25.september 1950 - daginn áður en rökkrið gekk hér yfir. Trúlega hefur skýið verið í hryggnum vestan við Ísland - en hann fór síðan til austurs og bar loft úr norðvestri inn yfir Evrópu daginn eftir. Rökkrið var því örlítið fyrr á ferð hér á landi heldur en í Evrópu annars. Skýjaþykkni var yfir landinu vestanverðu - en mun bjartara í lofti eystra.

Hér eru nokkrar klippur úr blöðum - einhverja athygli hefur rökkrið greinilega vakið - og sól varð bláleit austanlands.

[Morgunblaðið 27.9. 1950]

Einkennileg litbrigði voru í loftinu hjer í Reykjavík og víðar um nágrennið í gærmorgun. Fyrst um morguninn var loftið undarlega og óvenjulega gulleitt, en síðar skyggði yfir og var dimmra frameftir degi, en venja er til á þessum tíma árs, jafnvel þótt loft sje þjettskýjað. — Engin skýring hefur fengist á þessu fyrirbrigði.

[Alþýðublaðið 28.9. 1950]

Hið dularfulla rökkur, sem varð hér í fyrradag, er enn óskýrt.

[Morgunblaðið 29.9. 1950]

Á þriðjudaginn, þegar litbrigðin voru í skýjaþykkninu hjer yfir suðvesturlandinu, þá var sólin bláleit á Austfjörðum. Þann dag var víða sólskin þar eystra og þessi blái litur sem var á sólinni, var eins og sá sem sjest hefur undanfarna daga á meginlandi Evrópu.

[Alþýðublaðið 30.10. 1950]

Nýkomin erlend blöð segja frá því, að næst liðinn sunnudag hafi reykský mikil frá skógareldum í Alberta í Kanada valdið rökkri á stóru svæði í Kanada og Bandaríkjunum. Eru lýsingar á rökkri þessu og hinni „bláu sól", sem því fylgdi mjög áþekkar því, sem hér kom fyrir. Reykskýin hurfu út á Atlantshaf á sunnudagskvöld, og á þriðjudagsmorgun varð rökkrið hér á landi, og virðist því mega ætla, að hér sé um sama fyrirbæri að ræða.

Það er mjög langt síðan ritstjóra hungurdiska var bent á þetta tilvik - norskir lærifeður hans minntust á það á sínum tíma. Sjálfur sá hann einu sinni græna sól - um þá sýn má lesa í pistli sem birtist hér á hungurdiskum í sumar [og mátti raunar túlka sem tákn á himni].

En því er ekki að neita að ritstjórinn bíður enn eftir því að fá að sjá hina bláu sól - og fylgist því allnáið með fréttum af reykskýjum að vestan.