Vetrarlegra

Nú líður á haustið og veðurlag fær á sig meiri vetrarsvip. Hvenær haustið endar og vetur tekur við er kannski smekksatriði - því ekki er létt að finna einhverja sérstaka dagsetningu sem alltaf á við. Það er reyndar ekki hægt. Veðurstofan valdi á sínum tíma að láta haustið ná til mánaðanna október og nóvember - september er talinn til sumarsins þar á bæ. Ritstjóri hungurdiska sættir sig ágætlega við að láta veturinn ekki hefjast fyrr en 1. desember. Um það leyti verða líka breytingar á þrýstifari hér á norðurslóðum og hringrásin í heiðhvolfinu tekur á sig vetrarmynd. 

Október var óvenjuhlýr í ár og ekki er enn útséð með nóvember - þó hann geti ekki talist hlýr það sem af er - og sé eitthvað að marka spár er hlýinda ekki að vænta. Að vísu kemur hlýtt lægðakerfi að landinu á sunnudagskvöld - en á ekki að standa lengi við. 

Kortið sýnir spá evrópureiknimiðstöðvarinnar um sjávarmálsþrýsting, úrkomu og hita í 850 hPa-fletinum síðdegis á laugardag, 11. nóvember. Lægð við Noreg og hæð yfir Grænlandi, sígild norðanátt. Við Labrador er myndarleg lægð sem hreyfist hratt til norðausturs og fer hér hjá á mánudag (sé að marka spár). 

Norðvestanátt er oft slæm um landið austanvert en nær sér mjög illa upp um landið vestanvert, vindur hefur þar tilhneigingu til að stökkva yfir norðvestanáttina sé hann að snúast á áttinni, til hvorrar handar sem er. Sé vindur hægur hreinsar landið frá sér, en éljabakkar eru útifyrir - þeir koma svo inn á land stökkvi vindur úr hánorðri yfir hávestur. Við sjáum græna bletti á kortinu bæði undan Norður- og Vesturlandi. Á þeim slóðum er flókið samstreymi norðanáttar, vestanáttar og landáttar. 

Mikill munur á sjávar- og lofthita kyndir svo undir. 

Í veðurfræðitextum er alloft minnst á það sem kallað er „heimskautalægðir“, á ensku „polar low“. Þetta er vandræðanafn að mati ritstjóra hungurdiska, en hann hefur ekkert sem er eindregið betra (það birtist vonandi úr djúpinu einhvern daginn). Lægðir af þessu tagi eru algengar í kringum Ísland, en eru þó ekki eins ágengar og hættulegar hér við land og við Noreg. 

Á kortinu má sjá sjávarmálsþrýsting (sá sami og á fyrra korti), þykktina (rauðar strikalínur) og liti sem sýna mismun sjávarhita og hita í 500 hPa-fletinum (veltimælitölu). Norsk þumalfingurregla segir að líkur á myndun „heimskautalægða“ magnist mjög nái munurinn 45 stigum eða meira.

Af þykktarmynstrinu má ráða að kalt loft (einkennist af lítilli þykkt) streymir suður með Norðaustur-Grænlandi til Íslands (og áfram). Þykkt er minni en 5160 metrar yfir nær öllu Íslandi - og 5100 metra jafnþykktarlínan er ekki langt norðurundan. Sjór er hins vegar mjög hlýr í kringum landið. Loftið kalda verður því mjög óstöðugt og mælitalan fer upp í 49 við Vestfirði, einmitt þar sem úrkomuákefðin var hvað mest á efra kortinu. Þó það sjáist ekki vel á kortunum býr líkanið til litla „heimskautalægð“ rétt undan landi. 

Í dag, fimmtudag 9. nóvember, er loft við Vesturland líka mjög óstöðugt og éljagarður undan landi. Hann hefur rétt náð inn á byggðir við sunnanverðan Faxaflóa. Lægð hefur þó ekki náð að myndast - og heldur er þetta efnislítið. 

Garðurinn sést vel á ratsjármynd rétt eftir miðnætti. Á spákorti harmonie-líkansins má sjá vindstefnu og styrk um svipað leyti.

Vel sést að garðurinn situr á mörkum norðvestanstrekkings útifyrir og mun hægari landáttar. Uppstreymi verður þar sem áttirnar mætast - hlýr sjórinn liðkar fyrir. Þó vindur vestan garðsins sé ekki ýkjamikill (10 til 14 m/s) er hann samt nægilega mikill til að valda stórhættu fyrir litla báta eins og þá sem forfeður okkar notuðu við sjósókn á árum áður. Hefur þurft gott auga til að að átta sig á stöðu sem þessari og víst er að „ómerkilegir“ garðar sem þessir hafa marga drepið.