Í leit að vorinu

Síðla sumars árið 2014 birtust sex pistlar á hungurdiskum undir fyrirsögninni „Í leit að haustinu“. Nú verður reynt að leita vors - í fáeinum pistlum. Sá fyrsti er nær orðrétt samhljóða fyrstu haustpistlunum - en ritstjóranum finnst í góðu lagi að rifja þá upp - langflestir lesendur löngu búnir að gleyma (ágætu) innihaldinu. 

Í dag lítum við eingöngu á landsmeðalhita - reynum að finna vorinu stað í árstíðasveiflu hans. Grunnurinn er byggðarlandsmeðalhiti sem ritstjórinn hefur reiknað og nær nú til tímabilsins 1949 til 2016. Menn ráða því hvort þeir taka mark á tölunum.

Við lítum á nokkrar myndir (nærri því eins).

Lóðrétti kvarðinn sýnir hita - en sá lárétti árstímann og er hann látinn ná yfir eitt og hálft ár. Það er til þess að við getum séð allar árstíðir í samfellu á sömu mynd.

Árslandsmeðalhitinn er 3,6 stig. Dökku fletirnir ofan til á myndinni sýna þann tíma ársins þegar hiti er yfir meðallagi þess og þeir neðan við sýna kaldari tímann.

Eitt megineinkenni íslensks veðurfars er sú hversu lítill munur er á meðalhita einstakra mánaða á vetrum. Hitinn er næstum sá sami frá því um miðjan desember og fram til marsloka. Tilsvarandi sumarflatneskja stendur mun styttri tíma - og víkur meir frá ársmeðaltalinu. Þetta hefur þær afleiðingar að hiti er ekki ofan meðallags nema 163 daga ársins - en er aftur á móti undir því 202 daga. Gleðilegt - eða sorglegt - það fer væntanlega eftir lundarfari hvort mönnum þykir.

Það er 6. maí sem hitinn á vorin fer upp fyrir ársmeðaltalið - en 16. október dettur hann niður fyrir að að nýju. Við gætum skipt árinu í sumar og vetrarhelming eftir þessu og er það mjög nærri því sem forfeður okkar gerðu - ef við tökum fáeina daga af vetrinum til beggja handa og bættum við sumarið erum við býsna nærri fyrsta sumardegi gamla tímatalsins að vori og fyrsta vetrardegi að hausti.

En í þessari skiptingu er ekkert haust og ekkert vor. Vilji menn hafa árstíðirnar fleiri en tvær verður að skipta einhvern veginn öðru vísi.

Eitt af því sem kæmi til greina væri að nota „vendipunkta“ á línuritinu - það er dagsetningar þar sem halli ferilsins breytist. Að minnsta kosti fjórir eru mjög greinilegir. Fyrst er til að taka á mörkum vetrar og vors, vetrarflatneskjunni lýkur greinilega um mánaðamótin mars/apríl, kannski 3. apríl - eftir það hækkar hiti óðfluga. Í kringum 15. júlí hættir hitinn að hækka, nær þá 10 stigum - og hin stutta sumarflatneskja tekur við. Staðbundið hámark er 8. ágúst og frá og með þeim 14. er hitinn aftur kominn niður í 10 stig. 

Hitafall haustsins stendur síðan linnulaust þar til næsta vendipunkti er náð - 15. desember. Þá tekur hin langa vetrarflatneskja við. Við höfum hér fengið út árstíðaskiptinguna: Vetur 15. desember til 3. apríl, vor 3. apríl til 15. júlí, sumar 15. júlí til 14. ágúst, haust 14. ágúst til 15. desember. Þetta hljómar ekki mjög vel - sumarið orðið býsnastutt - á þó vel við í svartsýnisrausi samtímans. 

Sé vel að gáð má sjá tvo vendipunkta til víðbótar - en erfitt er að negla þá niður á ákveðnar dagsetningar. Sá fyrri er um það bil 25. maí - þá hægir aðeins á hlýnuninni. Sá síðari er í kringum 15. nóvember - þá hægir á kólnun haustsins.

Við gætum svosem byrjað veturinn 15. nóvember og sumarið 25. maí, fundið hitann þessa daga og leitað að svipuðum hita vor og haust til að nota til að draga tímamörk á móti. Byrji sumarið 25. maí ætti það að hætta þegar svipuðum hita er náð í september. Sú dagsetning er 20. september. - Á móti vetrarlokum 3. apríl kemur þá vetrarbyrjun 15. desember - með svipaðan hita. 

Þessi nýja skipan yrði því svo: Vetur 15. desember til 3. apríl, vor 3. apríl til 25. maí, sumar 25. maí til 20. september, haust 20. september til 15. desember. - Eða byrjar veturinn 15. nóvember? 

Vendipunktaárstíðir gætum við kallað náttúrulegar - einhver umskipti eiga sér stað í náttúrunni á reglubundinn hátt.

Þegar þetta er skrifað er 4. apríl - vendipunktavorið 2017 rétt hafið. Við höldum leitinni að vorinu áfram síðar - og finnum fleiri skilgreiningar. 

Í viðhenginu er allur pistillinn. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• allur pistillinn

Athugasemdir

[Hjalti Þórðarson (IP-tala skráð) 5.4.2017 kl. 07:12]

Skemmtilegar pælingar. Var ekki gamla norræna tímabilið býsna gáfulegt þegar kemur að tengja það við veðrið. Sex vetur og sex sumar eða fjórir vetur og fjórir sumar. Einmánuður og Harpa vor og Haustmánuður og Gormánuður haust. Miðsumar við upphaf Heyanna og miður vetur við upphaf Þorra. Árstíðarskipti kringum vor- og haustjafndægri. Mánaðarskipti á jafndægrum og sólstöðum en ekki 10 dögum seinna eins og núverandi tímatal gerir.

[Ágúst H. Bjarnason (IP-tala skráð) 5.4.2017 kl. 19:51]

Trausti sæll. – Það, sem mig langar til að vita, er, hvenær síðasti frostdagur er að vori. Er hann mjög breytilegur og er hann nú mun fyrr en áður? – Má vera, þú hafir skrifað um þetta áður og bendir mér þá á það.

Kveðja

Ágúst H. Bjarnason

[Trausti Jónsson, 6.4.2017 kl. 00:59]

Ágúst. Eitthvað hef ég skrifað um síðasta frost að vori - en það er langt síðan og rétt að athuga það betur. Annars er erfitt að búa til langar tímaraðir slíkra atburða nema fyrir einstakar stöðvar.