Hefur ekki umturnast

Af umræðum um veðurfar má stundum skilja að veðurfar hafi á einhvern hátt umturnast að undanförnu. Jú, hiti hefur farið hækkandi bæði á heimsvísu og hér á landi og er það - hvað heiminn varðar - áhyggjuefni sem síst skal dregið úr vegna þeirra varasömu afleiðinga sem slík hækkun hefur til lengri tíma litið. 

Þótt nýliðinn vetur hafi verið sérlega hlýr hér á landi sló hann þó ekki met - og að auki eru hitavikin að mestu leyti skýranleg. Um þann skýranleika hefur verið fjallað nokkuð ítarlega hér á hungurdiskum áður og verður ekki endurtekið nú. Sömuleiðis hefur líka verið fjallað um þátt hnattrænnar hlýnunar í hlýindum undanfarinna ára hér á landi. 

Á síðasta ári var hér á hungurdiskum nokkrum sinnum fjallað um að vestanátt háloftanna hefur verið í linara lagi að sumarlagi nú um nokkurt skeið - gæti verið áhyggjuefni, en jafnlíklegt samt að ástandið sé tilviljanakennt og að sumarvestanáttin muni ná sér aftur á strik.

Að vetrarlagi ber minna á eftirgjöf vestanáttarinnar - mjög lítið reyndar.

Lárétti ásinn sýnir ár háloftamælitímabilsins (frá 1949) en sá lóðrétti styrk vestanáttarinnar yfir Íslandi. Einingin er torkennileg - en með því að deila með 5 nálgumst við meðalvigurvind í m/s. Vestanáttin var sérlega slök veturna 2013 og 2014 - og einnig slök 2016, en í ríflegu meðallagi nú í vetur. Sé línuleg leitni reiknuð virðist heldur hafa dregið úr vestanáttinni á tímabilinu - en breytileikinn er svo mikill frá ári til árs að fráleitt er að tala um að eitthvað hafi umturnast - eða að merki séu um slíkt. 

Næsta mynd sýnir sunnanvigurinn. Hér breytum við í m/s með því að deila með fjórum (það er alveg óþarft að gera það). Aðeins virðist hafa bæst í sunnanáttina - en alls ekkert marktækt. Veturnir 1979 og 2010 skera sig úr með sunnanáttaleysi - sá fyrri sérlega kaldur, en sá síðari sérlega hlýr. Skýringar á þessu hafa birst á hungurdiskum (oftar en einu sinni). - Sunnanáttarbrestur vetranna 1965 til 1970 vekur athygli - þetta eru hafísárin svonefndu. 

Mikil sunnanátt var ríkjandi lengst af í vetur - dró þó svo úr í mars að ekki varð um met að ræða. Hér er engin umturnun á ferð - varla þróun heldur. Það eru hins vegar töluverðar áratugasveiflur auk breytileika frá ári til árs. 

Þriðji háloftaþátturinn sem við lítum á er hæð 500 hPa-flatarins, hún var í rétt rúmu meðallagi í vetur. Áratugasveiflur eru hér nokkuð áberandi - og flöturinn hefur fallið lítillega á tímabilinu í heild - en marktækni þeirrar leitni er engin. Með aukinni hnattrænni hlýnun ætti hæð 500 hPa-flatarins að aukast lítillega, en það hefur ekki gerst hér á landi - alla vega ekki enn.

Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Veturinn í vetur (2016 til 2017) var sá næsthlýjasti á öllu tímabilinu - aðeins var hlýrra 1963 til 1964. Í aðalatriðum fylgjast hiti á landinu og þykktin vel að (sjá fyrri pistla á hungurdiskum þar um) - en samt eru athyglisverðar undantekningar. Leitni þykktarinnar er aðeins minni en leitni hitans á sama tíma - enda kemur vel fram í háloftaathugunum frá Keflavíkurflugvelli að hlýnun undanfarinna áratuga er því meiri eftir því sem neðar dregur. (Sjá þar um í gömlum hungurdiskapistli). 

Þykktin er meðaltal hita alveg upp í 500 hPa - minna hefur hlýnað þar uppi heldur en neðst og meðalhlýnun á bilinu niður í 1000 hPa því minni en neðst. 

Breytingar á þykkt frá vetri til vetrar eru að miklu leyti skýranlegar með ríkjandi vindáttum og hæð 500 hPa-flatarins. Því hærri sem 500 hPa-flöturinn er því meiri er þykktin - því meiri sem sunnanáttin er því meiri en þykktin. Vestanáttin slær svo lítillega á - mikil vestanátt lækkar þykktina heldur. 

Þetta sést vel á myndinni hér að ofan. Reiknað er samband þessara þriggja hringrásarþátta við þykktina (giskað á hana) - síðan er borið saman við rétta útkomu. Fylgnistuðull er 0,85 - þykktarbreytingar skýrast að mestu af hringrásarbreytileika. Leifin (munur á raunveruleika og giski) hefur þó farið vaxandi á síðari árum - (að meðaltali) - trúlega vegna hinnar áðurnefndu mishlýnunar neðri og efri laga veðrahvolfsins. 

En - þótt við reynum hvað við getum og þótt við vitum af hlýnandi veðri sjást engin merki um að veðurlag hér á landi hafi að einhverju leyti umturnast á undanförnum árum. Þegar það gerist (ritstjórinn útilokar auðvitað ekkert slíkt í framtíðinni) - mun það koma fram á línuritum sem þessum. Líklegast er þó að það taki þá nokkur ár að verða augljóst að breytingar hafi átt sér stað. 

Athugasemdir

[Hilmar Hafsteinsson (IP-tala skráð) 2.4.2017 kl. 21:33]

 Trausti Jónsson hittir hér naglann á höfuðið :) Loftslag hefur verið óvenju stöðugt síðustu 150 ár, hitabreytingar litlar sem engar og veðuröfgar í lágmarki. Boðaðar ógn- og skelfingar katastrófur eru langt inni í framtíðinni, á hverjum tíma, og allar forspár sem tíminn nær að elta uppi gufa upp í ekki neitt!

[kristinn geir steindórsson briem (IP-tala skráð) 3.4.2017 kl. 07:00]

gott hjá trausta. vandin við borkjarna jökla er sá að þettað er mjög staðbundin mælíng. en géfur vísbendíngar um fortíðina og foryíðinn á það til að endurtaka sig. síðan færast jarðflekar til eldgos í sjó sem breitir streimir sjávarstrauma. en það veldur áhyggjum að súrnun sjávar virðist vera staðreind hvað veldur veit ég ekki. en sjórin ræður veðurfari jarðar að mínu mati. svo súrnun veldur mér áhyggjum. en það hefur víst gerst áður svo menn ættu að vita afleiðíngarnar af því.

[Jóhann Grétar Kröyer Gizurarson (IP-tala skráð) 3.4.2017 kl. 08:21]

Sæll Trausti og hafðu þakkir fyrir þessa fróðlegu og skemmtilegu pistla.Það er fastur liður í netrútínunni minni að kíkja hingað inn. 

Gætiru frætt okkur um hvernig staðan á sjávarkuldapollinum suðvestur af landinu er og hvernig þróun hans hefur verið. Miðað við þær upplýsingar sem ég fæ út úr kortum er hann heldur að gefa eftir en nú er ég bara leikmaður.

Mbk,

Jóhann

[Brynjólfur Þorvarðsson, 3.4.2017 kl. 11:19]

Garðyrkjumaður nokkur og trjáspekúlant sagði mér fyrir um 10 árum að meðalhiti á Íslandi væri nálægt mörkum þess að margar trjátegundir gætu myndað frjó fræ að hausti. Hann spáði því að ýmiss garðagróður sem til þessa hefur lítið getað dreift sér væri með slík mörk rétt neðan við hefðbundinn meðalhita, og með tiltölulega lítilli hlýnun gætu þessar tegundir farið að dreifa hratt úr sér. Hvort það sé eitthvert "stórslys" vil ég nú ekkert fullyrða um.

Hlýnun er enda ekki hættuleg á Íslandi, hin raunverulega hætta felst í landbúnaði úti í hinum stóra heimi. Vonandi verða breytingarnar ekki það hraðar að matvælaframleiðsla skerðist verulega með alvarlegum afleiðingum fyrir líf og afkomu jarðarbúa.

[Brynjólfur Þorvarðsson, 3.4.2017 kl. 11:26]

Jóhann, Trausti getur örugglega svarað þessu vel og skilmerkilega og verður gaman að sjá hvort hann hafi tíma til þess.

Fyrir okkur venjulegri nörd er gaman að skoða stöðuna á vefsíðu Nullschool.Þarna er hægt að kíkja afturábak einn dag í einu, litirnir sýna frávik sjávarhita frá meðalhita. Með því að ýta á j á lyklaborði má bakka einn dag í einu.

Það er gaman að skoða þetta, hvernig kuldapollurinn liggur þarna blár og illúðlegur sunnan lands - en hlýindi allt í kring.

[Trausti Jónsson, 3.4.2017 kl. 11:47]

„Blái bletturinn“ er enn til staðar suðvestur í hafi - útbreiddur en ekki mjög öflugur. Næsti möguleiki til að draga úr honum birtist í sumar þegar sólarylur gæti útrýmt honum eða rýrt hann. Slíkt er þó sýnd veiði en ekki gefin. - Hef skrifað nokkuð um þennan blett og ástæður þess að hann er þarna. Má finna það í eldri pistlum. Um ein áhrif „blettsins“ hér á landi má lesa í nýrri ársskýrslu Veðurstofunnar á bls. 4 og 5. 

http://www.vedur.is/media/vedurstofan-utgafa-2017/VI_Arsskyrsla_2016_vef.pdf

[Torfi Kristján Stefánsson, 3.4.2017 kl. 18:20]

Það er ekki dónalegt. Nærri tveir milljarðar í tekjur á árinu. Svo eru veðurfræðignar alltaf að kvara yfir fjárskorti stofnunarinnar!

[Trausti Jónsson, 3.4.2017 kl. 18:28]

Bíðum við - hvar var hér minnst á 2 milljarða? Hungurdiskum algjörlega óviðkomandi alla vega.