Lægðin djúpa við landið (tormeltur texti)

Lægðirnar sem hafa plagað okkur í vetur hafa margar hverjar verið mjög djúpar og lægð miðvikudagsins 25. febrúar er engin undantekning. Reiknimiðstöðvar eru ekki alveg sammála um hver þrýstingurinn verður í lægðarmiðjunni þegar „lægst lætur“. Lægsta talan sem ritstjórinn sá í fljótu bragði í núgildandi spám (um miðnæturbil á þriðjudagskvöldi) er í spá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir á miðnætti á miðvikudagskvöld, 939 hPa. Það er nú e.t.v. aðeins of róttækt - en undir 945 hPa verður hún ábyggilega.

Heimsóknartíðni svona djúpra lægða hríðlækkar á útmánuðum. Líklegt er að þótt aðeins hluti þessara lægða valdi mjög lágum þrýstingi á íslenskri veðurstöð sé tíðni lágþrýstings á landinu góður fulltrúi fyrir lægðatíðnina raunverulegu.

Frá 1872 hefur lægsti þrýstingur á landinu í janúarmánuði 43 sinnum verið 950 hPa eða lægri, 21 sinni í febrúar, en aðeins 4 sinnum í marsmánuði. Í desember 29 sinnum, 12 sinnum í nóvember og 6 sinnum í október. 

Ef við horfum á þessar tölur einar og sér virðist því sem lægðaveturinn sé í hámarki um miðjan janúar - og að undanhald hans eftir það sé hraðara heldur en sóknin á haustin. 

En aftur að lægð dagsins. Við látum að vanda Veðurstofuna alveg um aðvaranir og þess háttar en lítum á tvö veðurkort evrópureiknimiðstöðvarinnar sem bæði gilda á miðnætti á miðvikudagskvöld - þegar lægðin verður hvað dýpst. 

Textinn hér að neðan er ekki sá léttasti -. Fyrra kortið er eitt af þeim óvenjulegu - en látið það ekki trufla ykkur. Heildregnar línur sýna þrýsting við sjávarmál - rétt eins og á algengustu kortum. 

Lægðarmiðjan er beint vestur af Reykjanesi og þrýstingur í lægðarmiðju 939 hPa. Vindörvarnar sýna vind í 700 hPa-fletinum en hann er í nærri 3 km hæð - að vísu nokkru neðar í þessari djúpu lægð - lægsta jafnhæðarlínan er í um 2340 metrum við miðju lægðarinnar (ekki sýnt hér). 

Litirnir sýna þrýstiuppstreymi, hversu hratt loft hreyfist á milli þrýstiflata. Á blálituðu svæðunum er uppstreymi, en niðurstreymi á brúnu svæðunum. Gríðarlegt uppstreymi er rétt norðan Íslands - þangað verða skil lægðarinnar komin um miðnætti á miðvikudagskvöld. 

Yfir landinu skiptist á upp- og niðurstreymi - fjöll ráða miklu - fyrir sunnan land eru ýmist línur upp- og niðurstreymis eða þá flekkir. Beint fyrir sunnan land má sjá dálítið lægðardrag - það kemur okkur vel því það heldur verstu vestanáttinni sunnar en ella væri. 

Á milli Vestfjarða og Grænlands má sjá mjög mjótt og langt niðurstreymisband - nokkuð einkennilegt. Ástæðuna fáum við að sjá á næsta korti. Þetta virðist vera þar sem norðanfárviðrið úti af Scoresbysundi er að þrengja sér leið til suðurs. Þessi niðurstreymisalda hreyfist í suðaustur - á móti vindi í 700 hPa. 

Við sjáum þetta betur á hinu kortinu - það sýnir hæð 925 hPa flatarins auk vinds og hita í honum - og gildir á sama tíma, á miðnætti á miðvikudagskvöld 25. febrúar.

Hér sést lögun þrýstisviðsins betur. Lægðarmiðjan er hlaupin í snúð og við lægðarmiðju er 925 hPa-flöturinn í aðeins 110 metra hæð yfir sjávarmáli [(939-925) x 8 = 112]. 

Hér sést lægðardragið fyrir sunnan land mjög vel - þar ólmast vestanáttin fyrir sunnan. Vindur er orðinn hægur um nær allt land nema á Vestfjörðum og sennilega er frostlaust á láglendi víðast hvar. 

Mjög er þrengt að kalda loftinu á Grænlandssundi - vindur er þar 50 m/s þar sem mest er. Þeir sem stækka kortið munu líka sjá að vindörvarnar liggja ekki samsíða jafnhæðarlínunum eins og oftast er (þar sem yfirborðsnúningi sleppir) heldur blæs hann niður brattann. Við skilyrði sem þessi er sagt að hjáþrýstiþáttur vindsins sé mikill (eða stór). Nú má sjá að niðurstreymislínan á fyrri myndinni er einmitt þar yfir sem litirnir eru þéttastir í Grænlandssundinu (hitabrattinn er mestur). 

Það sem næst gerist er að lægðin og lægðardrögin tvö (það fyrir sunnan land og það sem er yfir Norðurlandi á kortinu) fara saman í stóra hringhreyfingu - andsólarsinnis (eins og vindur í kringum lægð). Þyngst er lægðin djúpa - hún fer fyrst til austsuðausturs fyrir sunnan land en lægðardrögin koma svo hvort á fætur öðru til suðvesturs yfir landið. Vindstrengurinn á Grænlandssundi kemur þá inn á land - fyrst á Vestfjörðum (hafi hann yfirleitt yfirgefið þá) - en jafnframt léttir á þrengslunum. Þetta er vond norðanátt - en stendur vonandi ekki lengi.