Norðaustanáttin breiðist yfir allt landið

Norðaustanáttin kalda og hvassa breiðist yfir allt landið, er þegar búin að leggja Vestfirði undir sig (seint á sunnudagskvöldi) og að komast suður á Snæfellsnes. Eftir sólarhring eða svo verður allt landið undir. Neðst í pistlinum má sjá Íslandskort sem gildir á miðnætti að kvöldi sunnudags.

Þegar létti til um tíma í dag (sunnudag) tók kuldinn ákveðið forskot á sæluna í hægviðrinu og hiti hrapaði niður vegna útgeislunar á varma. Klukkan 23 var t.d. -12 stiga frost á Húsafelli - þrátt fyrir að hið formlega kuldakast væri ekki byrjað. Á allmörgum stöðvum mun kastið því byrja með því að hiti hækkar um slatta af stigum. Dálítið skrýtið ekki satt?

Það einkennir mjög hvöss kuldaköst að kaldast er þá á fjöllum þar sem uppstreymi nýtur sín - í hægviðri er aftur á móti kaldast þar sem logn er á sléttum á hálendinu eða jafnvel niður í byggð.

Í pistli gærdagsins var litið á sjávarmálsþrýstikort sem náði yfir allar norðurslóðir. Þar ríkir nú risastórt háþrýstisvæði. Við lítum á það aftur nema hvað kortið hér að neðan gildir rúmum sólarhring síðar en það sem sýnt var í gær, á hádegi á þriðjudag. Þá á fyrsti hluti kuldakastsins að vera í hámarki hér á landi.

Útlínur Íslands sjást vonandi neðan við miðju kortsins. Bretland er inni í gulbrúna svæðinu niðri til hægri á myndinni. Það sem er skemmtilegast á þessari mynd er vindstrengurinn (einkennist af þéttum jafnþrýstilínum) sem nær allt frá Norður-Alaska (efst til vinstri) framhjá hæðinni og síðan suður frá Svalbarða meðfram Austur-Grænlandi, til Íslands og þaðan áfram suður að Nýfundnalandi. Þrýstikerfi á norðurslóðum gerast varla mikið umfangsmeiri. Fjólublái liturinn táknar hér -25 stiga frost eða meira í 850 hPa - við liggur að það nái til Íslands á þriðjudaginn.

Á nokkrum stöðum á leiðinni frá Svalbarða og suður fyrir Ísland má sjá smáhnúta eða lægðardrög þar sem vindur er í lægðarbeygju - vottar fyrir lægðahringrás. Þessir hnútar geta gerst skemmtilegir ef heimskautalægðir (æ) holdgerast í þeim. Ekki meir um það að sinni.

En ofan á þessari risastóru hæðarhringrás liggja kuldapollar - og í þeim er alltaf lægðahringrás. Norðurhvelskortið að neðan sýnir þetta. Hér eru jafnhæðarlínur heildregnar og þykktin er sýnd með litaflötum. Kortið batnar við stækkun. Athugið að það sýnir mun stærra svæði heldur en kortið að ofan.

Ísland er rétt við neðsta hvíta L-ið í jaðri fjólubláa svæðisins (stækka má kortið mjög til bóta). Hér táknar sá litur þykkt neðan við 4920 metra. Hún snertir Ísland á myndinni, geri hún það í raun og veru á þriðjudaginn telst það óvenjulegt. En margir mislitir borðar liggja yfir Ísland, þar er  mikill þykktarbratti í háloftunum og sérlega eftirtektarvert að vindur er úr suðvestri. Ritstjórinn kallar það öfugsniða  þegar vindur blæs úr andstæðum áttum neðst í veðrahvolfi og í því miðju. Sé vindurinn úr suðvestri eða vestri uppi en austri eða norðaustri niðri heitir það hornriði- sem var alþekkt orð meðal veðurspámanna fyrri tíðar - að minnsta kosti frá 18. öld og fram eftir þeirri 20. Synd að það sé að týnast. Rétt er að geta þess að orðið var einnig notað um ákveðið sjólag sunnanlands (austanbrim).

Hér er að lokum Íslandskort sem gildir á miðnætti á sunnudagskvöld. Þar sést smálægð yfir Hvammsfirði á leið suðsuðaustur. Norðaustanstrengurinn er norðvestan við hana og breiðir sig yfir landið eftir því sem lægðin kemst lengra suður. Takið eftir hitatölum (ofan við og til vinstri við stöðvarmerkin).

Myndin er fengin af vef Veðurstofunnar og eru lesendur hvattir til þess að nota tækifærið og fylgjast með hreyfingu lægðarinnar. Hvort hún lifir suðurferðina af eða breytist í lægðardrag verður hægt að sjá á að morgni mánudags. Hvert kort lifir á vefsíðunni  í rúman sólarhring.