Fréttir af kuldakastinu - risahæð ræður ríkjum

Það má nú heita fullvíst að kalt verður næstu daga og sömuleiðis hvasst. Þegar þetta er skrifað (á laugardagskvöldi) virðist kastið eiga að byrja á Vestfjörðum norðanverðum, breiðast til suðausturs og ná til landsins alls á um það bil 36 klukkustundum. Þetta er langur tími miðað við vindhraðann sem er spáð að verði almennt á bilinu 18 til 23 m/s. Það eru um það bil 60 til 80 km/klst og kemst sá vindur um landið þvert frá norðvestri til suðausturs á 6 til 8 klukkustundum. Þetta þýðir auðvitað að vindur blæs að mestu þvert á hreyfistefnuna, frá norðaustri til suðvesturs.

Það er verst hvað kólnar mikið. Evrópureiknimiðstöðin segir að þykktin eigi að fara niður fyrir 4940 metra á Vestfjörðum á þriðjudag. Í þumalfingursfræðum jafngildir þetta um -15 stiga frosti. Það er mikið í hvössum vindi. Líklega verður ekki svo kalt meðan vindurinn er þetta mikill, oftast fara reiknilíkön of neðarlega með þykktina í stöðu sem þessari. Varmaflutningur frá sjó til lofts er gjarnan vanmetinn - en reiknimiðstöðin segir hann þó verða 1000 til 1500 Wött á fermetra þar sem mest er milli Vestfjarða og Grænlands í upphafi kastsins. Við bíðum eftir rauntölum hita og þykktar.

Sjávarmálsþrýstikort af norðurslóðum er býsna merkilegt - lítum á það eins og reiknimiðstöðin spáir kl. 06 á mánudagsmorgun (4. mars).

Jafnþrýstilínur eru heildregnar, því þéttari sem þær eru því meiri vinds er að vænta. Litafletir sýna hita í 850 hPa-fletinum. Á fjólubláu svæðunum er frostið meira en -25 stig. Við sjáum sannkallað línuhneppi yfir Íslandi norðvestanverðu - illviðrið okkar. Risastór hæð nær yfir stóra hluta kortsins, 1056 hPa í miðju. Dýpstu lægðirnar sem sjást eru langt frá okkur og sérlega grunnar - 994 hPa í lægðarmiðjum. Er vorsvipur kominn á kortið?

Ekki gott að sjá hvernig hægt er að losna við þessa hæð. Hún er þó ekki alveg jafn föst í sessi og halda mætti því ofan við hana eru stóru kuldapollarnir og vindakerfi sem gætu sullast með hana og aflagað.

En lítum betur á svæðið við Ísland. Fyrst ástandið í 925 hPa-fletinum sem er þegar kortið gildir í um 680 metra hæð yfir Reykjavík. Þetta er á sama tíma og kortið að ofan, klukkan 6 á mánudagsmorgni.

Jafnhæðarlínur eru heildregnar, hiti er sýndur með litaflötum og vindur með hefðbundnum vindörvum. Kvarðinn batnar að mun sé kortið stækkað. Hér er smálægð við Suðvesturland, á sunnudagsmorgni á hún að hafa verið fyrir norðan land og örin sýnir hreyfinguna síðan. Ekki er alveg hægt að treysta þessu smáatriði sem lægðin er. En norðaustanveðrið fylgir samt í kjölfar hennar - eða lægðardrags án lægðarmiðju sem færi sömu leið. Þarna táknar fjólublái liturinn -16 stiga frost. Vindur er enn hægur suðaustan við línu sem liggur frá Reykjanesi norðaustur á Langanes. Norðvestan línunnar er vindur 20 til 30 m/s´- takið eftir því.

Næsta kort sýnir 500 hPa-flötinn á sama tíma.

Hér er sama táknmál nema hvað litakvarðinn er annar, fjólublátt byrjar við -42 stig. Lægðarmiðjan er hér norðar en neðar miðað við fyrra kort og hreyfist til suðurs fram á sama tíma á þriðjudag. Hér á að taka sérstaklega eftir því hvað vindur er mikill suðaustan við línuna frá Reykjanesi til Langaness, suðvestan 20 til 30 m/s. Norðvestan við línuna (þar sem vindur er mestur í 925 hPa) er vindur hægur og vindátt breytileg. Vindröstin uppi hefur misst tengsl við vindinn í neðri hluta veðrahvolfs. Veðrið okkar er lágrastarveður.

Hvað síðan gerist látum við eiga sig að sinni - ýmislegt skemmtilegt getur átt sér stað í kerfinu þegar það er komið suður fyrir land og þar með létt okkur lundina í norðanbálinu og leiðindunum sem því fylgir.

Við skulum þó líta á eitt kort til viðbótar (í uppeldisskyni auðvitað). Það er eins og þau fyrri nema að við förum alveg upp í 300 hPa.

Jafnhæðarlínan sem liggur yfir Reykjavík sýnir 8580 metra. Við erum nærri veðrahvörfum. Þarna er kaldast norður af Færeyjum (-58 stiga frost) en hlýjast á Grænlandshafi fyrir vestan Ísland (um -46 stiga frost). Hlýjast er þar sem kuldaframrásin neðar er hvað mest. Þegar kalt loft kemur í stað hlýrra falla veðrahvörfin (kalda loftið er fyrirferðarminna) og loftið hlýnar í niðurstreyminu. Kuldinn við Færeyjar stafar af því að þar eru veðrahvörfin að lyftast (hlýtt loft í framsókn) og loftið kólnar við að rísa.

Bláa svæðið er á leið austur - í kjölfarið dragast heldur lægri veðrahvörf inn á svæðið í staðinn - vindur verður við það vestlægari. Þar sem hreyfingin er býsna samsíða vindinum eru áhrifin ekki mikil. Hlýi bletturinn og lág veðrahvörf hans hreyfist hins vegar í suður - þvert á vindinn. Við þetta snýst vindurinn austan við blettinn meira til suðurs. Vindátt við Ísland verður því enn suðlægari í veðrahvarfahæð. Ekki gott að segja hvað verður úr því og reyndar ómögulegt að segja nema með mikilli aðstoð ofurtölva reiknimiðstöðvanna. Evrópureiknimiðstöðin segir vaðandi sunnanátt verða yfir Íslandi á miðvikudag. Skyldi sú spá rætast? Tekur kalda loftið á móti?

Átökin halda áfram. Munið samt að leita að alvöruspám á vef Veðurstofunnar og annarra tilþessbærra aðila og munið að hungurdiskar spá ekki veðri - en fjalla þónokkuð um veðurspár.