Af hlýjum dögum í Reykjavík

Það er einhvern veginn tilfinningin að hlýir dagar hafi verið óvenjumargir í Reykjavík það sem af er ári. Hér er reynt að komast að því hvort sú tilfinning á við eitthvað að styðjast. 

Til að losna við árstíðasveifluna lítum við á hlýja daga hvers mánaðar fyrir sig. Við gerum miklar kröfur - og horfum til langs tíma. Hægt er að reikna meðalhita hvers dags í Reykjavík með sæmilegri nákvæmni aftur til 1920. Við byrjum í janúar 1921 og teljum allt fram til þess 27.ágúst 2025. Til athugunar eru því rúmlega þrjú þúsund dagar í hverjum mánuði. Við veljum nú aðeins þá 20 hlýjustu í hverjum almanaksmánuði, vel innan við 1 prósent allra daga mánaðarins. Býsna hörð keppni að komast í þann hóp. 

Við teljum nú hversu mörgum dögum af þessu tagi hvert ár hefur náð til sín. Myndin hér að neðan sýnir það.

Við sjáum að algengast er að slíkir dagar séu einn til tveir á ári. Fjölmörg ár eiga engan slíkan dag. Það var sérlega algengt á síðustu tveimur áratugum 20. aldar. Síðan urðu mikil umskipti. Á þessari öld eru aðeins tvö ár, 2016 og 2022 sem hafa alveg misst af slíkum (ofurhlýjum) dögum. Á hlýja tímabilinu frá 1939 og fram til 1965 skila allmörg ár meira en 4 dögum á ári í safnið, toppurinn er 1965, sem reyndar var fyrst hafísáranna svokölluðu og eitt hafísár til viðbótar, 1968, nær 5 dögum. Þá var sérlega hlýtt í bæði september og nóvember. Mikill klasi ára frá 2001 til 2010 er áberandi, hvert einasta ár nær fjórum eða fleiri ofurhlýjum dögum, síðan slær nokkuð af. Langflestum dögum nær árið 2004, hvorki meira né minna en 15. Í öðru sæti er síðan 2019 - og árið í ár, 2025 er þegar búið að næla sér í 9, jafnmarga og 2019. Eitthvað er greinilega til í þessari tilfinningu sem minnst var á í upphafi.

Þessir hlýju dagar 2025 voru tveir í apríl, fjórir í maí, einn í júlí og tveir nú í ágúst. Það verður bara að sýna sig hvort árinu tekst að hala inn fleiri hlýja daga og komast í næstefsta sæti. Við verðum hér að hafa í huga að ekki er nema endanlegur fjöldi sæta í boði í þessari sérviskulegu keppni. Náist sæti í haust er því óhjákvæmilega stolið frá einhverju fyrra ári. Tæknilega gætu slíkir dagar síðar í haust allir komið frá árinu 2004 - það er því ekki öruggt með sína 15 daga - og munu trúlega fjaðrirnar reytast af því um síðir - þegar árunum fjölgar. Hins vegar nennir ábygglega enginn að endurtaka þessa talningu á sama hátt eftir 20 ár. 

Vegna þess að ekki er beint samhengi á milli meðalhita ársins og tölu ofurhlýrra daga (slatti af mjög hlýjum dögum má sín lítils á móti miklum fjölda kaldra). Árið 1964 var því talvert hlýrra heldur en 1965 í Reykjavík - en ofurhlýir dagar voru samt færri. Við grípum því til 10-árakeðjumeðaltala og lítum á þau - myndrænt.

Niðurstöðu þeirrar æfingar má sjá á myndinni hér að ofan. Rauðbrúnu súlurnar sýna 10-ára keðjumeðaltöl talnanna á fyrri mynd, kvarðinn er til vinstri. Við sjáum að toppurinn sem nær hámarki á árunum 2001 til 2010 er miklu hærri heldur en topparnir tveir á hlýskeiðinu á 20.öld. Þeir falla annars vegar á árin 1939 til 1948, en hins vegar á árin 1959 til 1968. Síðustu ár hafa verið ámóta gæf á hlýja daga og þessi hlýindi fyrr á tíð - nokkuð slakari á tölunni heldur en áðurnefndur toppur á fyrsta áratugnum. Lágmarkið er hins vegar á árunum 1981 til 1990 - aðeins örfáir ofurhlýir dagar á þeim árum. 

Rauði ferillinn (hægri kvarði) sýnir 10-árakeðju ársmeðalhitans. Toppar og lágmörk ferlanna tveggja falla ekki alveg saman, en samt í stórum dráttum. Það er helst sláandi að fall ársmeðalhitans eftir 2010 er ekki nándar nærri því eins mikið og fækkun ofurhlýrra daga gefur til kynna. Minnir þetta dálítið á pistil sem breska veðurstofan sendi frá sér um sumarið í sumar á Bretlandi. Það stefnir í að það verði hlýjasta eða næsthlýjasta sumar allra tíma þar í landi, en þó voru mjög hlýir dagar ekki sérlega margir miðað við það sem stundum hefur verið áður - og hitabylgjur skammvinnar. Eitthvað var talað um að hinn venjulegi sumardagur væri bara orðinn miklu hlýrri en menn ættu að venjast. Sumar án meta væri orðið hlýrra en vænta mætti. Ekki ætlar ritstjóri hungurdiska að gera þessi orð að sínum - alla vega ekki umhugsunarlaust. En lesendur mega gefa þessu gaum.