Víðáttumikil lægð

Það er ekki óalgengt á vetrum að eitt risastórt lægðasvæði nái yfir allt svæðið sem hið hefðbundna norðuratlantshafsveðurkort nær yfir. Það kemur líka fyrir að sumarlagi, en er samt talsvert sjaldséðara. Þannig er það nú.

Kortið gildir nú í kvöld, föstudaginn 27.júní 2025. Það má með góðum vilja sjá aðra lægðarmiðju, mjög grunna austur af Nýfundnalandi - og svo er sérstök lægð við Norðvestur-Grænland, utan korts, en annars má segja að sama lægðin nái yfir allt svæðið. Lægðin er í kringum 980 hPa í miðju, með lægsta móti á þessum árstíma - en þó ekki nærri meti. Hún hreyfist ákveðið til norðausturs og á annað kvöld að vera komin austur fyrir núlllengdarbauginn. Síðan á að taka við nokkuð óljós staða sem einkennist (að sögn reiknimiðstöðva) af mun grynnri og fyrirferðarminni lægðum. 

Loftþrýstingur hækkar þá nokkuð hér á landi, en í þessum mánuði hefur þrálátur lágþrýstingur verið ríkjandi á landinu - meðaltalið er nú í flokki þeirra 15 lægstu frá upphafi samfelldra þrýstimælinga fyrir meir en 200 árum síðan. Kannski verður spennandi að fylgjast með lokasprettinum - en þar sem þrýstingur á að hækka nokkuð um helgina er ekki alveg ljóst í hvaða sæti mánuðurinn lendir að lokum. 

Eins og áður hefur verið nefnt hér á hungurdiskum er líklegt að júní verði víða um land kaldari heldur en maí - og nú jafnvel á landsvísu. Almennt séð eru líkur á slíkri hegðan mánaðarhitans mun meiri norðaustanlands heldur en á Suðvesturlandi. Við þurfum að leita allt aftur til 1851 til að finna slíkan viðburð í Reykjavík og í Vestmannaeyjum þekkjum við engan. Svo virðist af þeim mælingum sem við eigum að tilvikið árið 1851 hafi átt við nær allt landið - nema hugsanlega Vestmannaeyjar. Þar var meðalhiti júnímánaðar hærri en í maí. Aftur á móti er greinilegt að hásumarhiti í Vestmannaeyjum var illa mældur á þessum tíma - og gæti það verið ástæða þess að júní þar sýnist hlýrri en maí árið 1851.

Svo vildi til nú að þótt methlýtt væri í maí um nær allt land átti það ekki við Vestmannaeyjar, þar var maíhitinn nú í „aðeins“ fimmtahlýjasta sæti (af 149), 7,9 stig. Meðalhiti fyrstu 26 daga júnímánaðar á Stórhöfða er 8,1 stig - ólíklegt er að hann lækki næstu daga - tækifæri til afbrigðis fer því hjá Vestmannaeyjum að þessu sinni, en mikill möguleiki er enn fyrir hendi í Reykjavík. Þegar fjórir dagar lifa af júní er meðalhiti mánaðarins í Reykjavík 8,4 stig. Sýnist að meðalhiti fjögurra síðustu dagana verði að vera 12,8 stig til að mánuðurinn í heild nái þeim 9,0 stigum sem maí endaði í. Slíkt virðist nú vonlítið. 

Í dag, 27.júní er svonefndur sjösöfendadagur. Ef rigndi þann dag mátti búast við rigningum í sjö vikur (getið í Þjóðsögum Jóns Árnasonar). Þessi trú er, eins og mörg önnur, innflutt vara. Engin ástæða samt til að fella þennan dag úr Almanaki Háskólans eins og gert hefur verið.