Heldur óvenjulegt

Þegar litið er á 500 hPa norðurhvelsþykktarkort dagsins í dag, 16.mars 2025 er þar engan fjólubláan lit að finna. 

Þetta er heldur óvenjulegt fyrir jafndægur að vori. Varla þó einstakt, en hefur ekki sést síðan farið var að framleiða kort reglulega með þessum litakvarða á Veðurstofunni fyrir 13 árum. Mörkin milli fjólubláu og bláu litanna var sett við 4920 metra þykkt, en hver litur þekur 60 metra. Oft eru tveir, þrír eða jafnvel fjórir fjólubláir litir á kortum á þessum tíma vetrar. 

Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, fjarlægðin milli 1000 og 500 hPa-flatanna er notuð sem hitamælir, loftið þenst út við vaxandi hita og er ekki fjarri að 20 metra bil jafngildi einu stigi. Allgott samband er á milli þessa hita sem þykktin er vísir um og hita í mannheimum. Þó ber við að talsvert kaldara getur verið í neðstu lögum heldur en þykktin segir til um - þá liggja hitahvörf yfir, hlýrra loft er ofan á köldu. Samband hita í mannheimum og þykktar er best hér á landi yfir háveturinn. Þá er mestur munur á hita lofts og sjávar og sjávarylurinn leitast við að eyða hitahvörfum, nema í þeim tilvikum sem loftið berst mjög langt sunnan að, eða hefur lent í áköfu niðurstreymi austan Grænlands. Þegar á heildina er litið eru slík tilvik þó ekki mörg og spilla langtímasambandi hita og þykktar ekki svo mjög. 

Sambandið er verra inni í sveitum heldur en við sjávarsíðuna. Til að blanda hitahvörfum þar er vindur að jafnaði nauðsynlegur. Hið almenna samband er því verra í hægum vindi heldur en miklum.

Hér við land er sjávarhiti hærri en lofthiti meginhluta ársins. Við Suður- og Vesturland er sjór að meðaltali kaldari en loft aðeins fáeinar vikur yfir hásumarið - einmitt þá getur svalur vindur af hafi kælt neðstu lög loftsins yfir landinu og lækkað hita umtalsvert frá því sem þykktin segir að hann ætti að vera, sérlega algengt í júní, júlí og framan af ágúst. Við Austurland er tíminn þegar sjór er kaldari en loftið heldur lengri en annars staðar - austfjarðaþokan er þekktari heldur en aðrar þokur - þótt hennar gæti ekki svo mjög inni á fjörðum eins og nafnið gæti gefið tilefni til að ætla. 

Á kortinu að ofan eru jafnhæðarlínur heildregnar að vanda. Af þeim má ráða vindstyrk og stefnu. Sunnanátt er nú ríkjandi yfir landinu. Hlý hæð er fyrir sunnan og suðaustan land og beinir hingað lofti langt sunnan úr höfum. Þykktin er meiri en 5400 metrar. Meðalþykkt í mars er um 5240 metrar, við sjáum af því að hiti í neðri hluta veðrahvolfs er um 8 stigum yfir meðallagi við landið - ekki mjög fjarri hitavikum á veðurstöðvum. Hitavik sólarhringsins nær þó varla svo háum tölum yfirleitt - ýmsir þættir svo sem bráðnun snævar og uppgufun lækkar hita - auk þess sem einhver varmi fer í að hækka yfirborðshita jarðar - bræða jarðklakann sem er ábyggilega nokkur eftir kalda mánuði fyrr í vetur.

Þessi staða á ekki að breytast mikið næstu daga, einhverjir svalari dagar þó innan um. Svo fylgjumst við með því hvort norðurslóðakuldapollarnir taka sig eitthvað saman í andlitinu og verða fjólubláir að nýju. Þeir gætu það vel því ef ekki kemur loft að sunnan til að hræra upp í þeim er sól enn það lágt á lofti að töluvert svigrúm er til frekari kólnunar gefist friður til þess. Taki kuldapollar sig upp eru þeir til alls vísir - þótt líkur á að einstök svæði á okkar breiddarstigi verði fyrir þeim séu greinilega minni nú heldur en stundum áður. Það eru heldur færri kaldir miðar í vorlotteríinu heldur en venjulega kringum jafndægrin.  

Fyrri hluti marsmánaðar 2025

Fyrri hluti marsmánaðar hefur verið mildur. Meðalhiti í Reykjavík fyrstu 15 dagana er +2,0 stig, +1,5 stigum ofan meðallags 1991-2020 og +1,2 stig ofan meðallag síðustu tíu ára. Hitinn raðast í 9. hlýjasta sæti aldarinnar (af 25). Hlýjastir voru þessir sömu dagar árið 2004, meðalhiti þá +6,0 stig, en kaldastir voru þeir 2023, meðalhiti -3,2 stig. Á langa listanum raðast hitinn í 38. hlýjasta sæti (af 153), Hlýjast var 1964, meðalhiti sömu daga þá +6,6 stig. Kaldastir voru þeir 1891, meðalhiti -7,7 stig.

 

Á Akureyri er meðalhiti nú +1,2 stig, +1,8 stigum ofan meðallags 1991-2020 og +1,9 stigi ofan meðallags síðustu tíu ára.

 

Hlýindum er nokkuð misskipt (að tiltölu). Hlýjast hefur verið við Breiðafjörð, á Vestfjörðum og Ströndum og Norðurlandi vestra, þar er fyrri hluti mars nú sá þriðjihlýjasti á öldinni, en á Suðurlandi er hann aftur á móti í 13. hlýjasta sæti.

 

Á einstökum veðurstöðvum hefur verið hlýjast að tiltölu við Upptyppinga, hiti þar +3,3 stig ofan meðallags, en kaldast hefur verið í Árnesi þar sem hiti hefur verið -1,0 stig neðan meðallags síðustu tíu ára.

 

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 52 mm og er það um 20 prósent umfram meðallag. Á Akureyri hefur úrkoman mælst 47 mm og er það um 80 prósent umfram meðallag. Á Dalatanga hafa mælst aðeins 10 mm og er það um 6. hluti meðalúrkomu sömu daga.

 

Sólskinsstundir hafa mælst 52,6 í Reykjavík og er það í meðallagi. Á Akureyri hafa sólskinsstundirnar mælst 58,2 og er það 29 stundum umfram meðallag.