Heldur óljóst - en samt

Við skulum nú líta á línurit sem ritstjórinn kastaði upp. Hann reynir nú að meta hina og þessa veðurþætti nýliðins árs - er ekki kominn langt með það en getur samt sýnt þetta heldur óljósa rit. Þar má sjá tvo (af fleiri) mæliþáttum sunnanátta á landinu nokkurn veginn á ævitíma ritstjórans. Gallinn er hins vegar sá að alls konar ósamfellur geta truflað mæliröð sem þessa - tölurnar eru lágar - og villuþættir ámóta. En eitthvað segir þetta samt. 

Hér má sjá tvær tímaraðir (lárétti ásinn sýnir ártöl frá 1949 til 2024). Á lóðrétta ásnum til vinstri má lesa þrýstimun á milli Austurlands og Vesturlands, þannig að sé þrýstingur hærri á Austurlandi er munurinn jákvæður - sem hann langoftast hefur verið. Bláu súlurnar á myndinni sýna þennan mun. Lengst til hægri má sjá að gildið fyrir árið 2024 er jákvætt - en bara rétt svo og þetta er lægsta gildi síðan 2010 og þar áður 2005. Þetta þýðir að sunnanáttin hefur verið lin á árinu sem var að líða. 

Bleiki ferillinn - og tölurnar á hægri lóðrétta kvarðanum sýna þrýstimun á milli 10°V og 30°V (á breiddarbilinu 60-70°N). Við skulum ekki velta okkur upp úr einingunum, en sé talan lægri en núll hefur verið norðanátt á þessu svæði. Þessi kvarði er ekki eins viðkvæmur og hinn fyrir smávillum, en er samt ekki alveg laus við slíkan vanda. Það vekur athygli að talan fyrir árið 2024 er sú lægsta frá 1981 að telja. Norðanáttin hefur verið meiri heldur en síðan þá. 

Ekki skulum við taka þetta allt of bókstaflega, en hér er samt um að ræða vísbendingar um að norðanáttir hafi verið algengari 2024 heldur en að undanförnu. 

Tekið skal fram að ritstjórinn reiknar fleiri svona vísa (sér til hugarhægðar) - og ekki víst að útkoman úr þeim sé jafn eindregin og hér. 

Spurt var

Ritstjórinn getur raunar ekki svarað þeirri spurningu sem fram var borin í hans eyru á dögunum um það hvort nýtt kuldaskeið væri hafið hér á landi - þar sem ársmeðalhitinn í Reykjavík 2024 er sá lægsti síðan 1995. Á landinu í heild þarf að fara aftur til 1998. Ritstjórinn hefur enn ekki athugað þaula hvort eitthvað ámóta eigi við um allar veðurstöðvar landsins - en hann gerir það þegar ársmeðaltöl þeirra hafa verið reiknuð.

En óþægilegra er þegar sú fullyrðing fylgir spurningunni að hið nýja kuldaskeið í Reykjavík hafi hafist þegar árið 2013. Þeirri fullyrðingu er hægt að svara með einfaldri neitun. Til að skýra sjónarhornið nánar kastaði ritstjórinn upp myndinni hér að neðan. Hún sýnir 12-mánaða hitakeðju í Reykjavík frá upphafi samfelldra mælinga þar 1866. 

Ferillinn er viljandi gerður daufur - til að sérstaka áherslu sé hægt að leggja á hlýjustu og köldustu búta hans. Tölur lægri eða jafnar 3,0 stigum eru merktar í bláu. Slíkan kulda upplifðum við síðast árið 1979 - þá hafði hann ekki komið síðan 1920. Á sama hátt merkjum við þann hluta ferilsins þegar hiti er hærri eða jafn 5,9 stigum með rauðu. Það gerðist fáeinum sinnum á fyrra hlýskeiði að hitinn fór svo hátt og síðast var eitt 12-mánaða gildi á árinu 1964 sem fór svo hátt (það stóð svo stutt að myndin nær ekki að merkja það). Næst gerðist það svo árið 2003. Eftir það hefur það síðan gerst þrisvar, árið 2010, 2014, 2017 og 2019. Að halda því fram að nýtt kuldaskeið hafi hafist árið 2013 er mjög á skjön við allt - taka þarf upp einhverja nýja skilgreiningu á kuldaskeiði til að slíkt geti gengið upp. 

Það er svo annað mál að eftir 2019 hefur hiti verið lægri - þó ekki sérlega lágur fyrr en árið 2024. Hann er þó ekki lægri en svo að hefðum við átt að lýsa yfir upphafi kuldaskeiðs strax og það gerðist eftir að hlýindin hófust fyrir um 100 árum hefði það verið gert strax árið 1930 og 1931 þegar hitinn fór niður í 4,0 stig og síðan aftur hvað eftir annað í næstu 35 árin - það var ekki fyrr en árið 1965 sem eitthvað raunverulegt kuldaskeið hófst. Á hinu gamla hlýskeiði fór 12-mánaðahitinn í Reykjavík lægst í 3,7 stig. Það var árið 1951. Ekki var hlýskeiðinu lokið þá. 

Þótt við vitum ekkert um framtíðina frekar en venjulega ættum við samt að hinkra um sinn með yfirlýsingar um nýtt kuldaskeið - og alla vega getum við ekki með nokkru móti haldið því fram að ef að slíkri yfirlýsingu kemur að það nýja skeið hafi byrjað árið 2013. [En slíkt er svosem í takt við aðrar öfugmælavísur í fréttum samtímans].

Nú reyna menn að svara því hvers vegna árið 2024 hafi verið í kaldara lagi. Þótt ritstjórinn þykist eiga svör er hann langt í frá viss um að þau séu þau réttu - og hinkrar því aðeins með yfirlýsingar um hugsanlegar ástæður (umfram það sem hann hefur þegar nefnt í fyrri pistlum). 

Mun skýrari mynd er í viðhenginu.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• skýrari mynd (pdf-skrá)