Enn úr línuritasafninu - loftþrýstingur í þetta sinn

Við lítum nú á tvö langtímalínurit - bæði tengd loftþrýstingi. Annars vegar er það meðalsjávarmálsþrýstingur ársins en hins vegar þrýstióróavísir sem er mælikvarði á breytileika þrýstingsins frá degi til daga. Þetta eru öllu torræðari veðurfarsbreytur heldur en hitinn - og mikil vandræði hvað lítið er um þær fjallað í umræðum um veðurfarsbreytingar. Ritstjóri hungurdiska hefur fjallað um þessar tímaraðir áður, en hér eru þær uppfærðar. 

Þrýstingur er mjög breytilegur frá ári til árs, munar meir en 10 hPa á ársmeðaltölum. Þótt það reiknist lítilsháttar leitni niður á við er hún samt varla marktæk. Tíu ára meðaltöl hafa þó haldist nokkuð lág í hátt í 40 ár. Við getum með góðum vilja séð einhverja áraklasa, en ekki þó svo að hald sé í. Samband er á milli þrýstings á Íslandi og hita á meginlandinu. Lágur þrýstingur á Íslandi vísar á sterka vestanvinda að vetrarlagi yfir Evrópu og þá hlýindi þar. Háþrýstingur aftur á móti segir frá kuldum í Evrópu, sérstaklega á Norðurlöndum. Hæstur var ársþrýstingurinn árið 1812 - eða þannig reiknast hann. Talan er þó ekki sérlega áreiðanleg - en benda má á að þetta var einmitt árið sem Napóleon lenti í hvað mestum vandræðum í Rússlandi. 

Hlýindi voru í Evrópu milli 1860 og 1870, þegar kuldinn var hvað mestur hér á landi. Þá var þrýstingur hér sérlega lágur. Þrýstingur var einnig sérlega lágur um 1990, þá var mjög hlýtt í Evrópu - en kalt hér. Sé þrýstingur mjög lágur hér á landi er yfirleitt kalt á Grænlandi, en öfugt sé þrýstingur hár. Árið 2010 var mjög kalt í Skandinavíu (vegna norðanátta), en þá var methlýtt á Vestur-Grænlandi.

Lítið samband er á milli þrýstings og hita hér á landi, hár þrýstingur vísar ýmist á hita eða kulda eftir því hvers eðlis háþrýstingurinn er. Í lágum þrýstingi er hiti oftar nær meðallagi, vegna þess þá að vindátt er mjög breytileg þegar lægðir renna hjá. Þrálátur lágþrýstingur er þó mjög kaldur. Við bíðum enn eftir slíku ári, með norðanátt og lágþrýstingi. Það kemur fyrr eða síðar, hvað sem hnattrænni hlýnun af mannavöldum líður, rétt eins og hlýir vetur með háum þrýstingi koma endrum og sinnum á kuldaskeiðum.

Við reiknum breytingu sjávarmálsþrýstings frá degi til dags og finnum síðan ársmeðaltal breytinganna. Það er samband á milli þrýstings og breytileikans, því hærri sem þrýstingurinn er því minni vill breytileikinn verða, þrýstingur er stöðugri í háþrýstisvæðum heldur en lægðum. Þetta er þó ekki algilt. Einnig virðist vera samband á milli breytileikavísisins og illviðratíðni. Ár þegar vísirinn er hár eru að jafnaði illviðrasamari heldur en hin. Við vitum þó ekki nægilega mikið um illviðri fyrri tíðar til að geta fullyrt hvort slíkt samband hafi haldist stöðugt eða ekki öll þau 200 ár sem við höfum verið að mæla. Við vitum þó að árið 1854, óróamesta ár 19. aldar var í raun illviðrasamt. Við vitum hin síðari ár að 2015 og 2020 voru bæði illviðrasöm, en árið 2010 ekki. 

Eins og áður var minnst á er hægt að nota meðalþrýsting á Íslandi sem vísi á hitafar á mjög stóru svæði frá Labrador í vestri langt austur í Evrópu. Óróleikavísirinn segir einnig af hitafari í nágrannalöndunum, en áhrifasvæði hans er minna um sig heldur en áhrifasvæði þrýstingsins. Þegar órói er mikill hér á landi er hlýtt í Evrópu, en kalt á Vestur-Grænlandi - og öfugt. 

Ritstjóri hungurdiska gerir þá (að honum finnst) eðlilegu kröfu til veðurlíkana sem reyna að spá um framtíðina að þau fari ekki út af sporinu í þrýsti- og óróleikamálum. Allt of lítið er um það fjallað hver sú hegðan er. Kannski er hún komin í lag?