Djúp lægð

Í erlendum fréttum heyrist oft talað um eitthvað sem kallað er „Bomb Cyclone". Ritstjóra hungurdiska er ómögulegt að nota hina hráu íslensku þýðingu „sprengilægð" - og reynir að komast hjá því með því að tala um lægð í óðadýpkun - (jafnvel óðalægð) en alla vega að lægð fari í óðadýpkun. En auðvitað er hann til viðræðu um annað. 

Erlenda hugtakið er í sjálfu sér nokkuð skýrt. Það er að minnsta kosti 44 ára gamalt, frá 1980, og birtist í grein í einu af tímaritum Bandaríska veðurfræðifélagsins (AMS), Monthly Weather Review. Í orðskilgreiningaskrá félagsins (AMS glossary) má finna skilgreiningu á fyrirbrigðinu - þýði hana lauslega: Utanhitabeltisyfirborðslægð þar sem þrýstingur fellur að meðaltali um að minnsta kosti 1 hPa á klst í 24 tíma. (Síðan er tilvísun í greinina. Orðaskráin er aðgengileg á netinu (að vísu er eitthvað tortryggnivesen á síðunni um þessar mundir). 

Lægðir sem þessar eru ekki sérlega sjaldgæfar, eru þó algengastar yfir úthöfum og vindur oftast mestur langt frá landi. Fyrir nokkrum dögum var ein á ferð skammt undan norðvesturströnd Bandaríkjanna - var reyndar sérlega öflug af lægðum þar um slóðir að vera, en versta veðrið varð þó á hafi úti. 

Nú um helgina er ein á ferð fyrir sunnan land. Hér má sjá spákort evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir síðdegis á laugardaginn (23.nóvember).

Lægðin er hér keyrð niður í 934 hPa í miðju og talin hafa dýpkað um 37 hPa á einum sólarhring. Fellur því að áðurnefndri skilgreiningu - og rúmlega það.

Köld smálægð úr norðri mætir hlýrri og stærri lægð úr suðri og loftvog snarfellur. Lægðin er svo mikil að óhjákvæmilegt er að hún hafi einhver áhrif hér á landi. Það herðir um stund á austan- og síðar norðaustanátt sem nær hámarki um hádegi á sunnudag - en vonandi gerist ekki meir. Það hlýnar eitthvað þegar vind hreyfir - og ívið hlýrra loft kemur að sunnan. Lægðin er fljót að blása úr sér. Öldugangur vestan lægðarmiðjunnar verður ógurlegur - og veldur miklu brimi á Írlandi og víðar við strendur Bretlandseyja - og jafnvel sunnar. 

Fljótlega má fara að gefa kosningaveðrinu gaum. Hingað til eru spár afskaplega misvísandi. Sýnist sem meirihluti þeirra geri ráð fyrir skaplegu veðri, en þó ekki allar. Það væri afskaplega hvimleitt að fá slæmt veður á kosningadaginn. 

Fyrstu 20 dagar nóvembermánaðar 2024

Kuldinn síðustu daga hefur auðvitað haft töluverð áhrif á meðalhita fyrstu 20 daga nóvembermánaðar (2024). Hann stendur nú í +4,0 stigum í Reykjavík, +1,5 stigi ofan meðallags sömu daga áranna 1991 til 2020 og +0,6 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára. Raðast hitinn nú í 8. hlýjasta sæti aldarinnar (af 24). Hlýjastir voru sömu dagar árið 2011, meðalhiti þá 6,7 stig, en kaldastir voru þeir 2017, meðalhiti +0,8 stig. Á langa listanum er hitinn nú í 24. hlýjasta sæti (af 151). Hlýjast var 1945, meðalhiti þá +8,0 stig, en kaldast var 1880, meðalhiti - 2,9 stig.

 

Á Akureyri er meðalhiti fyrstu 20 daga nóvembermánaðar nú 3,7 stig, +2,7 stigum ofan meðallags 1991 til 2020 og +2,0 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára, í 11. hlýjasta sæti síðustu 89 ára.

 

Að tiltölu hefur verið svalast á Suðausturlandi. Þar raðast hitinn í 10.hlýjasta sæti aldarinnar, en hlýjast hefur verið á Austurlandi að Glettingi, þar situr hitinn enn í þriðjahlýjasta sæti aldarinnar - en hrapar væntanlega mjög í sætum talið næstu daga.

 

Miðað við síðustu tíu ár hefur verið hlýjast á Sauðárkróki, hiti þar +2,8 stig umfram meðallag, en kaldast hefur verið í Surtsey, hiti -0,3 stig neðan meðallags.

 

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 75,5 mm og er það um 20 prósent umfram meðallag. Á Akureyri hefur úrkoman mælst 51,8 mm eða 15 prósent umfram meðallag. Á Dalatanga hefur hún mælst 93,6 mm og er það um 70 prósent meðallags.

 

Sólskinsstundir hafa mælst 33,4 í Reykjavík og er það nærri meðallagi. Á Akureyri hafa sólskinsstundirnar mælst 18,9 og er það tæpum 6 stundum umfram meðallag.