Óvenjuleg aprílstaða

Uppgjör Veðurstofunnar um tíðarfar í aprílmánuði sýnir ekki mjög afbrigðilegt veðurfar. Hiti var lítillega yfir meðallagi síðustu tíu ára um meginhluta landsins, en þó aðeins undir því austanlands. Úrkoma var í minna lagi um landið sunnan- og vestanvert - en þó þarf ekki að fara nema aftur til ársins 2008 til að finna lægri tölur. Vindur var hægari en að meðaltali á landinu - og loftþrýstingur frekar hár - en þó ekki langt í ámóta eða hærri tölur í fortíðinni. Snjóalög voru víðast hvar undir meðallagi - nema inn til landsins norðaustanlands - þar sem þau voru reyndar óvenjumikil - mest þó fyrningar fyrri mánaða vetrarins. - Lengst af fór vel með veður - helst að leiðindahret í síðustu vikunni hafi spillt ásýnd mánaðarins. 

Jú, og ekki gerði neinar hitabylgjur - gróður fór ekki á stökk. Enda voru norðlægar áttir ríkjandi. En hvers vegna var þá ekki kalt? 

Lítum fyrst á sjávarmálsþrýsting við Norður-Atlantshaf og vik hans frá meðallagi áranna 1981 til 2010 - í greiningu evrópureiknimiðstöðvarinnar.

Jafnþrýstilínur eru heildregnar - vik eru sýnd í lit, neikvæð í bláu, en jákvæð í bleikgráu. Hæðin yfir Grænlandi var í öflugra lagi og við sjáum af dreifingu vikanna að norðanáttarauki er töluverður. - Þetta ætti að vera ávísun á kulda. 

Háloftakort (500 hPa) sýnir óvenjulegri stöðu.

Hér má sjá gríðarsnarpan háloftahrygg skammt vestan við land. Vikahámarkið er rétt tæpir 150 metrar. Meðalhæð yfir Íslandi miðju er 5430 metrar - hefur nokkrum sinnum orðið hærri í apríl - en aftur á móti aðeins einu sinni jafnmikil í norðanátt. Það var í apríl 1973 - muni einhver eftir þeim góða mánuði. [Hann fékk dóminn: „Lengst af hagstæð tíð, hiti nærri meðallagi“ - svipað og mánuðurinn nú]. Sá er þó munur á þessum tveimur mánuðum að 1973 ríkti vestanátt við sjávarmál - en allsterk austanátt nú. 

Bylgjumynstur sem þetta hefur mikil áhrif á hitafar á stórum svæðum - það sést vel á næstu mynd. Hún sýnir þykktarvik mánaðarins. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Því meiri sem hún er því hlýrra er loftið.

Þótt ekki sé alltaf sem best samband á milli þykktarinnar og hitafars við sjávarmál er vikamynstrið hér þó svipað og mynstur hitavika á landinu. Það var hlýrra vestanlands heldur en austan. 

Við sjáum hér greinilega hin dæmigerðu vik sem fylgja þaulsetnum háloftafestum - þetta er kennslubókardæmi. Hlýtt er í hryggjunum - hlýjast í sunnanáttinni vestan við - en hlýindin leka yfir hrygginn inn í norðanáttina austan við - næst miðju hryggjarins. Kuldi fylgir lægðardrögunum, mestur rétt vestan við miðju þeirra - en kuldinn lekur þó líka austur fyrir. 

Vikin yfir Grænlandi eru sérlega mikil nú, nærri 120 metrar þar sem mest er, loftið er 6 stigum hlýrra en að meðaltali. Enn hafa ekki borist fréttir af því hvort mánaðarhitamet hafi verið slegin þar um slóðir. - En kalt hefur verið á Bretlandi og við Vestur-Noreg, þykktarvikin segja frá því að hiti hafi verið meir en 2 stig undir meðallagi aprílmánaðar - varla þó svo mikil við sjávarmál. 

Síðasta myndin er gömul hungurdiskalumma - úr pistli frá 27. október 2011 - og sýnir dæmigerða stóra háloftabylgju og hitafar samfara henni - sunnanhlýindin eru svo mikil að þau leka yfir hryggjarmiðju. Við nutum góðs af því í apríl - þrátt fyrir að þessi hlýindi nái ekki fullu taki á norðankuldanum við Austur-Grænland - hann stingur sér undir fái hann til þess nokkurt færi. 

Það er líka rétt og holt að hafa í huga að lega hryggjarmiðjunnar - frá suðri til norðurs er auðvitað tilviljun hverju sinni - hefði hryggurinn t.d. legið 10 gráðum vestar en nú hefði allt landið legið vel inni í neikvæðu vikunum - sem hefðu þá líka trúlega verið enn meiri en þau voru nú - eftir mikla upphitun hlýsjávar milli Íslands og Noregs. - Hefði hann legið 10 gráðum austar (álíka öflugur og af sömu lögun) hefði verið möguleiki á methlýjum aprílmánuði. - En við fengum óvenjuhlýjar norðanáttir - og sæmilega hagstætt veðurlag - verðum að þakka fyrir það - eða er það ekki?