Smávegis um hafísmál í norðurhöfum

Bráðnunarskeiði sumarsins er nú lokið í norðurhöfum og hafísþekja fer aftur að aukast. Þekjulágmarkið í ár var svipað og í fyrra en meira heldur en í sumarlok 2012. Svipað mun vera með heildarrúmmálið - það er öllu meira heldur en 2012. 

Heimildir um heildarþekjuna þykja nokkuð áreiðanlegar aftur til upphafs samfelldra gervihnattamælinga 1979. Unnið er baki brotnu við að samræma eldri athuganir og mælingar. Menn hafa líka reynt að reikna rúmmál íssins aftur í tímann - og nota til þess mælingar og líkön. Telja verður að síðustu árin hafi tekist að mæla rúmmálið allvel, og bæta þær mælingar líka rúmmálsáætlanir aftur í tímann.

Áætla er að nú í ágústlok hafi heildarrúmmál íssins verið um 8150 rúmkílómetrar, 37% minna en meðallag í ágústlok á árunum 1981 til 2010. - Lítilsháttar bráðnaði eftir það - en varla teljandi. Meðalþykkt nú er talin vera um 30 cm meiri heldur en bæði í fyrra og 2012. Meðallágmarksrúmmál tímabilsins 1981 til 2010 er talið hafa verið 12.300 rúmkílómetrar. 

Í gögnum sem taka til áranna fyrir 1980 [þegar ritstjórinn var nýkominn úr námi] var talað um að lágmarksrúmmálið í lok sumars sé um 21.000 rúmkílómetrar. Ekki ber þessu alveg saman við nýrri tölur um rúmmál 1979 - en látum það vera. 

En mælingar benda þó til þess að ísmagnið hafi að jafnaði rýrnað um tæpa 300 rúmkílómetra á ári á þessu 35 ára tímabili. Sveiflur eru þó töluverðar - einkum áratugakvarða - sé gagnaröðum trúandi.  

Á vetrum er heildarísþekja á Norðuríshafinu sjálfu og í Kanadíska norðurslóðaeyjaklasanum nánast alltaf hin sama - ís þekur þessi svæði alveg - nema örfáar vakir. Hins vegar er töluverður breytileiki frá ári til árs á jaðarslóðum íssins, t.d. við Austur-Grænland og enn meiri í Barentshafi, við Labrador og austur í Beringshafi. 

Hafísinn er hluti af ferskvatnsbirgðum Norðuríshafsins. Yfirborðssjór er mun seltuminni í íshafinu heldur en suður í Atlantshafi - og reyndar er selturýri sjórinn ekki þykkur - undir er alls staðar saltari sjór.

Ferskvatnsbirgðirnar eru skilgreindar á nokkuð sérviskulegan hátt - það er það magn af ósöltu vatni sem þarf til þess að þynna seltu sjávar úr 34,8 seltueiningum niður í þann seltustyrk sem raunverulega er til staðar. Þessir reikningar hafa verið gerðir. Útkoman er sú að í íshafinu séu að jafnaði 84.000 rúmkílómetrar af ferskvatni - þar af eru 10.000 rúmkílómetrar bundnir í ís í lok sumars. 

Þessum birgðum er viðhaldið af afrennsli af landi, innstreymi seltuminni sjávar (<34,8 einingar) í gegnum Beringssund og mismun á úrkomu og uppgufun. 

Birgðirnar liggja ekki jafndreifðar - miklu meira af ferskvatni er Alaskamegin í Íshafinu. Myndin sýnir ágiskun sem birtist í grein 2006 [tilvitnun sést betur sé myndin stækkuð].

Hér er birgðadreifingin sýnd í metrum. Langmest af ferskvatni liggur í Beauforthafi þar sem hæðarhringrás ríkir að meðaltali í lofthjúpnum. Slík hringrás veldur samstreymi sjávar inni í hringnum. Við skulum til hægðarauka (en ekki eftirbreytni) tala um ferskvatnslinsuna í Beauforthafi. 

Nú er þónokkur breytileiki í bókhaldsliðunum, mismikið af ís og ferskum sjó berst t.d. suður um Framsund milli Grænlands og Svalbarða frá ári til árs. Ekki er enn búið að ná alveg utan um alla liði ferskvatnsbókhaldsins. Ritstjórinn þekkir ekki nýjustu óvissutölur - en þegar þessi mynd var gerð var hún að minnsta kosti 500 rúmkílómetrar ferskvatns á ári. 

Að auki er líklegt að einhverjar sveiflur séu í dreifingu ferskvatns Íshafinu. Það hefur verið nefnt (sjá sömu grein) að aðeins þurfi örfá prósent af ferskvatnslinsunni að leka út um Framsund til þess að búa til seltulágmark eins og það sem plagaði okkur, Grænland og Labrador á sjöunda og áttunda áratugnum. Það gæti ýtt undir tímabundna aukningu á hafís við Austur-Grænland og þar með hér við land - þrátt fyrir að heildarrúmmál íss haldi áfram að minnka í Norðuríshafi. Sveiflur í styrk og umfangi linsunnar skipta okkur furðumiklu máli. 

Að lokum má rifja upp að það eru um 3000 rúmkílómetrar af ís sem venjulega koma út í gegnum Framsund á ári hverju (áraskipti þó mikil), heildarárstíðavelta Grænlandsjökuls er um 600 rúmkílómetrar. Síðustu árin hefur þar bráðnað um 200 rúmkílómetrum meira en ákoma hefur ráðið við. 

Greinin [sjá texta á mynd] sem vitnað er til er aðgengileg á netinu - leitið. Ýmsar tölur eru fengnar af vefsíðunni:

http://psc.apl.washington.edu/wordpress/research/projects/arctic-sea-ice-volume-anomaly/